Các nhóm người cổ giai đoạn hậu kỳ Đá mới - sơ kỳ Kim khí ở Lạng Sơn qua tư liệu rìu bôn
Trên cơ sở chỉnh chỉnh lý toàn bộ rìu bôn đá trong Bảo tàng Lạng Sơn, bài viết đã nhận diện được một số nhóm người hậu kỳ Đá mới - sơ kỳ Kim khí ở Lạng Sơn. Ngoài người Mai Pha từ lâu đã được công nhận, đó còn là người Hà Giang và những người khác Mai Pha.
Bài viết đã thảo luận về phương thức cư trú, không gian phân bố, di cư – di chuyển của các nhóm người cổ với sự liên hệ mang tính giả thuyết với điều kiện môi trường lúc bấy giờ, và cho rằng có 4 khu vực cư trú chủ yếu của các nhóm người cổ. Đó là khu vực thành phố Lạng Sơn và lân cận (thuộc thuộc trung lưu sông Kỳ Cùng) là địa bàn cư trú lâu dài của người Mai Pha; khu vực sơn khối đá vôi Bắc Sơn là nơi cư trú tạm thời của nhiều nhóm người cổ khác nhau; khu vực Đình Lập (thượng nguồn sông Kỳ Cùng) và khu vực Tràng Định. Dấu tích của người Hà Giang có mặt ở cả 4 khu vực này.
Nhận diện ngói lợp mái kiến trúc thời Đại La và thời Lê sơ ở kinh đô Thăng Long
Nghiên cứu các loại ngói lợp góp phần nhận diện bộ mái kiến trúc mỗi thời. Cả hai thời Đại La và thời Lê sơ đều sử dụng mái ngói cong tức là dùng ngói dương và ngói âm lợp thân mái, đầu ngói ống và trích thủy lợp diềm mái. Bờ nóc bờ dải mái, góc mái sử dụng tượng con giống. Tuy nhiên, mái ngói kiến trúc thời Đại La thường đơn giản với việc ngói lợp diềm mái trang trí hoa sen, mặt người, ngôi sao bốn cánh... với sắc màu xám là chủ yếu. Trong khi đó mái kiến trúc cung đình thời Lê sơ được trang trí cầu kỳ hoành tráng. Ngói lợp diềm mái trang trí rồng, mặt người, hoa cúc, như ý…, bờ nóc bờ dải mái trang trí đẹp mắt với việc sử dụng các loại gạch chuyên biệt (gạch hộp, các loại gạch chữ nhật) trang trí rồng, hoa cúc, hoa dây cách điệu và chấm tròn. Diềm trang trí được sử dụng loại ngói diềm trang trí hình như ý cách điệu trên hai đầu hồi mái kiến trúc và diềm trang trí dưới mái hiên. Đặc biệt là sự góp mặt của loại ngói rồng tạo nên nét đặc sắc khác biệt trên bộ mái kiến trúc thời Lê sơ. Sắc màu đỏ tươi, màu xám bên cạnh màu vàng và màu xanh đã tạo nên sự khác biệt và hoành tráng trên bộ mái kiến trúc thời Lê sơ ở Thăng Long.
Nghiên cứu ngói lợp mái kiến trúc góp phần hiểu thêm về lịch sử văn hóa Việt Nam thời Đại La và thời Lê sơ.
 Tư liệu lịch sử cùng với các phát hiện khảo cổ học đã cho thấy thời Đại La khu vực này là lị sở của An Nam đô hộ phủ nhà Đường, trung tâm nội thành Hà Nội thời Tiền Thăng Long trong khoảng thế kỷ VII - IX. Nhận diện rõ về ngói lợp mái kiến trúc thời Đại La góp phần làm sáng rõ hơn lịch sử văn hóa thời kỳ này. Sự thống nhất về ngói lợp mái kiến trúc là ngói dương và ngói âm cùng ngói lợp diềm mái đầu ngói ống và trích thủy, các loại hoa sen, mặt người, các hoa văn khắc tự do trên ngói, đầu tượng linh thú, sư tử được trang trí khá cầu kỳ cho thấy các ngành nghề thủ công như sản xuất ngói, điêu khắc phát triển. Phong cách trang trí đầu ngói ống trên các mẫu hoa sen, mặt người phản ánh ảnh hưởng văn hóa Đường nhưng cũng phản chiếu yếu tố bản địa rõ nét. Ngói in các chữ Hán (Giang Tây, Giang Tây quân) cũng phản ánh sự huy động lực lượng quân đội tham gia sản xuất gạch ngói xây dựng thành Đại La.
Khai quật công xưởng chế tác vòng tay đá thời tiền sử Đồi Phòng Không (Đồng Nai) năm 2019
The artifacts belonging to the manufacturing process of stone bangles: (1) Shaping the preforms. The first stage of transformation may be done at the quarrying sites where the stone is reduced to achieve a bifacial disc. This shaping allows the reduction of the quantity of raw material for later transportation to the workshops. (2) Drilling out a core. Products of the manufacturing process including the disc with drill marks from one side, core rings, and bracelets broken before polishing were found. Both techniques with polished drill bit and rotating-grinding tools have been reported. (3) Grinding and finishing the product. When the disc bracelets were completed, internal edges were polished with sandstone tools. The cylindrical tool permits the finishing of the internal edge, whereas the grooved polishing stones were used to smooth the surface and outer edges of the bracelets. The finished products are dispersed from this site, so they can be done in another location.
The chronological of Đồi Phòng Không is in the range of 2700 - 2500 BP. The Đồi Phòng Không archaeological site was discovered in 1985 and is a specialized stone bracelet workshop. The core relic area located on the hilltop area, about 4,000 square meters wide. The excavation results in 2019 show that artifacts are concentrated mainly on the southwest hillside. Four excavation pits, with a total area of 40m2, have been opened in this area, showing that the cultural layer is about 30 - 40cm thick.
The relic has a close relationship with Bưng Bạc and other prehistoric sites in Đồng Nai culture. The stone bracelets, given their intricate technology, are linked with the early stages of craft specialization, the beginnings of social organization, and the circulation networks of goods.
Tạp chí Khảo cổ học số 3 - 2025

Tạp chí Khảo cổ học số 2 - 2025

Tạp chí Khảo cổ học số 1/2025
 

Những phát hiện mới về khảo cổ học năm 2024
- Tác giả: Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam
- Nhà xb: Khoa học xã hội - 2025
- Số trang: 1339tr
- Khổ sách: 19x27cm
- Hình thức: bìa mềm
Cuốn sách thông báo các phát hiện mới về khảo cổ học trên toàn quốc trong năm 2024, bao gồm 379 bài viết bao gồm các vấn đề như: 6 bài giới thiệu về hoạt động chung của khảo cổ học, 36 bài về khảo cổ học tiền sử, 63 bài về khảo cổ học sơ sử nhà nước sớm, 218 bài về khảo cổ học lịch sử, 50 bài về khảo cổ học Champa-Óc Eo và 6 bài về khảo cổ học dưới nước.
Xin trân trọng giới thiệu!
Ngô Thị Nhung
Khai trương không gian trưng bày thành tựu, kết quả nghiên cứu của Viện Khảo cổ học tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam

Sáng 20/11 tại Hà Nội đã diễn ra Lễ khai trương không gian trưng bày “Thành tựu, kết quả nghiên cứu theo chủ đề của các đơn vị thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam”. Viện Khảo cổ học được chọn là đơn vị đầu tiên trưng bày “Thành tựu, kết quả nghiên cứu theo chủ đề của các đơn vị thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam”. 
Phát biểu tại buổi lễ, Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam biểu dương những thành công mà Viện Khảo cổ học đã đạt được trong những năm qua. Đồng thời nhấn mạnh, hoạt động trưng bày kết quả nghiên cứu của các đơn vị trực thuộc trong Viện Hàn lâm tại không gian số 1 Liễu Giai (Ngọc Hà, Hà Nội) sẽ trở thành cầu nối giữa các nhà khoa học, nhà quản lý và cộng đồng, kết nối tri thức hướng tới phục vụ sự phát triển bền vững của xã hội.

20111.jpg
GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phát biểu tại buổi lễ.
 

Cán bộ Viện Khảo cổ học tại buổi khai trương trưng bày

Tiến sĩ Hà Văn Cẩn, Viện trưởng Viện Khảo cổ học Việt Nam thông tin về các nội dung trưng bày gồm:

1. Các ấn phẩm tiêu biểu: Hàng nghìn bài báo đăng trên gần 300 số tạp chí Khảo cổ học có chất lượng được công chúng và giới khoa học đánh giá cao.Cùng đó, hệ thống sách có giá trị khoa học cao cũng đã được in ấn vừa phục vụ việc quảng bá Di sản vừa phục vụ tốt công tác nghiên cứu khoa học. Tiêu biểu là các cuốn sách lớn như Hùng Vương dựng nước (4 tập), Trống đồng Đông Sơn, Văn hóa Đông Sơn ở Việt Nam, Khảo cổ học Việt Nam (3 tập), Hoàng thành Thăng Long, Hoàng thành Thăng Long - Lịch sử nghìn năm từ lòng đất, Thành Nhà Hồ… và hàng trăm đầu sách của các cán bộ nghiên cứu khảo cổ học. Trong số đó, cụm công trình Khảo cổ học Tiền sử và Sơ sử Việt Nam của GS. Phạm Huy Thông, Theo dấu các nền văn hóa cổ của GS. Hà Văn Tấn đã được Nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh. Sách Hoàng thành Thăng Long năm 2008 do PGS.TS. Tống Trung Tín chủ biên được sử dụng làm quà tặng cho các nguyên thủ Hội nghị APEC của Nhà nước….

2. Phiên bản trống đồng Đông Sơn: là kết quả 02 đề tài nghiên cứu cấp Cơ sở năm 2015 và 2022 thực hiện bởi các nhà nghiên cứu của Viện Khảo cổ học. Chiếc trống nhỏ được đúc thực nghiệm trống Quảng Chính (Quảng Ninh) theo tỷ lệ 1/1. Hoa văn, kích thước và trọng lượng giống như bản gốc. Chiếc trống lớn được đúc thực nghiệm năm 2015 để nghiên cứu quy trình đúc trống đồng; lấy mẫu hoa văn từ trống đồng Ngọc Lũ I là một trong những chiếc trống nổi tiếng và hoa văn đẹp nhất của trống đồng Đông Sơn. Kết quả đề tài đã đưa ra quy trình đúc trống đồng của văn hoá Đông Sơn và được các nhà nghiên cứu trong nước, quốc tế ủng hộ.

Các đại biểu thảo luận tại gian trưng bày sản phẩm thực nghiệm

Không gian trưng bày sản phẩm thực nghiệm của Viện Khảo cổ học

3. Lá đề chim phượng: Bảo vật quốc gia ở Hoàng thành Thăng Long, được tìm thấy tại Hố A20 Khu di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu (Ba Đình, Hà Nội) trong địa tầng ổn định, phát lộ cùng với nhiều hiện vật và dấu tích nền móng kiến trúc có niên đại thời Lý, thời Trần thế kỷ XI-XIII. Bảo vật quốc gia “Lá đề chim phượng” là hiện vật được tạo tác hoàn toàn thủ công. Đây là một tác phẩm mỹ thuật hài hòa, tinh mỹ thể hiện sự trau chuốt, tài hoa của các nghệ nhân thời Lý. Đồ án trang trí chim phượng trong lòng lá đề đã thể hiện tính biểu tượng cao nhất, vừa phản ánh giá trị biểu trưng của hoàng gia, vừa phản ảnh giá trị biểu trưng của Phật giáo, tạo nên sự kết hợp hài hòa giữa biểu tượng và triết lý của Phật giáo với biểu trưng uy quyền của hoàng gia.

Theo các nhà nghiên cứu, lá đề chim phượng có thể được trang trí ở chính giữa nóc mái cung điện, bởi quy mô kích thước to lớn và ý nghĩa biểu tượng của hiện vật. Đây là một tư liệu đặc biệt quan trọng cho việc nghiên cứu nghệ thuật, kiến trúc và tư tưởng thời Lý nói riêng và Đại Việt thời Lý-Trần nói chung.

2011.jpg
TS. Hà Văn Cẩn, Viện trưởng Viện Khảo cổ học phát biểu tại buổi lễ
 

4. Mô hình 3D kiến trúc điện Kính Thiên thời Lê Sơ: là tòa chính điện quan trọng nhất trong Cấm thành Thăng Long thời Lê Sơ. Kết quả nghiên cứu khảo cổ học đã đóng góp quan trọng và thiết thực trong việc quảng bá hình ảnh di sản Hoàng thành Thăng Long, giúp hình dung rõ ràng hơn, cảm nhận sâu sắc hơn về vẻ đẹp độc đáo, tráng lệ của kiến trúc điện Kính Thiên thời Lê Sơ trong Hoàng cung Thăng Long xưa.

20114.jpg
Mô hình 3D kiến trúc điện Kính Thiên thời Lê Sơ

5. Minh họa những phát hiện mới về khảo cổ học toàn quốc lần thứ 60 năm 2025: là hoạt động khoa học rất có ý nghĩa mang tầm quốc gia và quốc tế, đưa tri thức khảo cổ, lịch sử, di sản văn hóa toàn quốc đến với giới học thuật trong nước và quốc tế, góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong nghiên cứu, bảo vệ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc.
Đây là hoạt động nhằm mục đích tôn vinh lịch sử, giới thiệu những thành tựu nổi bật trong quá trình xây dựng, phát triển hơn 70 năm qua, góp phần tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước, quảng bá hình ảnh Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đổi mới, năng động, hội nhập sâu rộng với quốc tế.

Tin bài: Nguyễn Thơ Đình

 

Bước đầu công bố niên đại C14 thuyền cổ ở Bắc Ninh

Kết quả phân tích mẫu gỗ do phòng Thí nghiệm của Viện Khảo cổ học thực hiện cho thấy, thuyền cổ ở Bắc Ninh có từ cách đây gần 2.000 năm. Còn mẫu phân tích gửi sang nước ngoài chưa có kết quả.

Cách đây 7 tháng, trong khi cải tạo ao nuôi cá, một người dân ở khu phố Công Hà (phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành nay là phường Song Liễu, tỉnh Bắc Ninh), tình cờ tìm thấy 2 con thuyền cổ.

Sau khi 2 con thuyền phát lộ, theo lời mời của nhóm khảo cổ, PGS.TS Nguyễn Quang Miên (Phòng Thí nghiệm Khảo cổ học - Viện Khảo cổ học) đã đến hiện trường để nghiên cứu.

Hình ảnh thuyền cổ phát lộ ở Bắc Ninh hồi tháng 3.

Ông lấy mẫu gỗ ở ván thuyền và thanh đà ghép dọc để tiến hành phân tích đồng vị phóng xạ Carbon-14 (C14) nhằm xác định niên đại của con thuyền.

Sau nhiều tháng chờ đợi, tại Hội thảo "Những phát hiện mới về khảo cổ học lần thứ 60 - năm 2025", PGS.TS Nguyễn Quang Miên công bố: "Bằng phương pháp C14, niên đại của thuyền cổ ở Bắc Ninh khoảng thế kỷ thứ 2, cách ngày nay gần 2.000 năm, tức giai đoạn Đông Sơn muộn".

Theo ông Miên, đây là kết quả do Viện Khảo cổ học thực hiện tại Việt Nam. Các mẫu gỗ gửi sang nước ngoài để phân tích C14 vẫn chưa có kết quả.

Ngoài ra, PGS.TS Nguyễn Quang Miên còn sử dụng kính hiển vi kỹ thuật số để quan sát cấu trúc vân gỗ. Đây là phương pháp giúp nhà nghiên cứu có dữ liệu về loại cây được người xưa sử dụng.

"Gỗ được dùng đóng thuyền thuộc loại cây thân gỗ kích thước lớn, thời gian sinh trưởng dài trong môi trường tự nhiên. Đây là cây tán lá rộng, thường xanh (xanh quanh năm, không rụng lá theo mùa), phổ biến ở vùng nhiệt đới", PGS.TS Nguyễn Quang Miên thông tin.

PGS.TS Nguyễn Quang Miên chỉ tay vào mô hình của con thuyền thời xưa.

Trước khi tiến hành phân tích C14, mẫu gỗ phải được ngâm trong nước cất, axit, kiềm để loại bỏ tạp chất, giữ lại thành phần gỗ tinh khiết. Tiếp đó, mẫu gỗ tiếp tục được ngâm kiềm, axit và nước cất thêm một lần nữa.

"Kết thúc công đoạn làm sạch, mẫu gỗ được sấy ở nhiệt độ 105 độ C giúp nước bay hơi hoàn toàn. Chúng tôi thực hiện loạt chuỗi phản ứng hóa học để thu được benzen (chất lỏng trong suốt, không màu) rồi hòa tan trong một số hóa chất để đo hoạt độ phóng xạ C-14", chuyên gia nói.

Liên quan đến mục đích sử dụng thuyền cổ tại Bắc Ninh của người xưa, TS Trần Thị Liên (Hội Khảo cổ học Việt Nam), gợi mở sự liên quan giữa con thuyền này với việc thực hiện các nghi lễ cầu mưa thuận gió hòa tại chùa Dâu.

TS Trần Thị Liên cho rằng, theo truyền thống của địa phương, đặc biệt vào thời nhà Lý, khi gặp hạn hán hoặc mưa lũ, nhà vua có thể về đây làm lễ cầu hoặc rước tượng về kinh thành.

Ngày nay, người dân ở đây vẫn tổ chức rước tượng Tứ Pháp để cầu mong mưa thuận gió hòa.

"Tôi cho rằng, thuyền cổ phát lộ ở Bắc Ninh khả năng liên quan đến thực hiện nghi lễ. Về kết cấu, phía trên thân thuyền có thể từng tồn tại sàn nối tạo thành mặt phẳng ước tính rộng khoảng 100m2 được dùng để làm nghi lễ, rước tượng trên sông...", TS Trần Thị Liên nêu ý kiến.

Tại Hội thảo, nhóm nghiên cứu thuyền cổ ở Bắc Ninh của Viện Khảo cổ học cũng đưa ra những đánh giá bước đầu. Hai thuyền được phát hiện có ý nghĩa quan trọng trong nghiên cứu kỹ thuật đóng thuyền cổ.

Theo nhóm nghiên cứu, đây là con thuyền 2 thân. Phần dấu tích phát lộ là 2 thân chìm dưới nước khi di chuyển, có chức năng như 2 phao đỡ toàn bộ cấu trúc bên trên. Hiện tại, cấu trúc phía trên không còn dấu vết.

Về điểm độc đáo của thuyền cổ ở Bắc Ninh, nhóm khai quật cho rằng, thuyền được đóng hoàn toàn bằng gỗ, không sử dụng đinh kim loại trong kết cấu và liên kết giữa các tấm ván.

Sau quá trình khai quật, đoàn nghiên cứu từng đưa ra 3 giả thuyết liên quan đến niên đại của thuyền cổ tại Bắc Ninh.

Cụ thể, ở giả thuyết thứ nhất, loại thuyền này có thể được đóng tại Việt Nam, tiếp nối kỹ thuật từ thời Đông Sơn. Giả thuyết này được đưa ra dựa trên việc so sánh phần đáy của hai thân với kết cấu thuyền độc mộc.

Ở giả thuyết thứ hai, nhóm nghiên cứu cho rằng, niên đại của thuyền có thể từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 14 (đời nhà Trần).

Căn cứ vào cấu trúc và vật liệu không dùng đinh kim loại, nhóm đưa ra giả thuyết thứ ba là thuyền không phải được làm ở thời Lê và thời Nguyễn.

"Căn cứ vào các nguồn tài liệu, các nhà khoa học đánh giá đây là di tích thuyền có quy mô, cấu trúc và kỹ thuật là phức tạp và duy nhất phát hiện được cho đến ngày nay, không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới", bản đánh giá viết.

Bảo tồn thuyền cổ thế nào?

Liên quan đến bảo tồn thuyền cổ ở Bắc Ninh, các chuyên gia từng nêu quan điểm bảo tồn tại chỗ, xây dựng hệ thống bể hoặc cho 2 thuyền nằm dưới nước.

Chia sẻ với Dân trí cách đây không lâu, TS Nguyễn Việt - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu tiền sử Đông Nam Á - cho rằng, bảo tồn thuyền cổ trong phòng thí nghiệm có quy trình phức tạp nhưng hoàn toàn làm được.

Hình ảnh trong một khoang thuyền cổ ở Bắc Ninh.

Với phương pháp này, chuyên gia sẽ tháo rời các tấm gỗ, đánh số thứ tự, trung hoà lưu huỳnh và ngâm trong các bể, thay nước 6 tháng một lần, tiêm polyethylene glycol - hoá chất từng được sử dụng để bảo quản tàu chiến Vasa ở Thuỵ Điển - thay thế nước bị kẹt bên trong gỗ để chống cong vênh, phơi khô từng tấm và mang ra trưng bày.

Trong trường hợp cơ quan chức năng muốn bảo tồn nguyên trạng tại chỗ, ông Việt cho rằng, có thể biến nơi tìm thấy 2 chiếc thuyền thành công viên hoặc bảo tàng ngoài trời.

"Chúng tôi có thể làm mái che và bể ngầm chống thấm để gỗ không tiếp xúc với nước và đất, kiểm soát độ pH, dùng vật liệu chống ẩm và nhiệt... Các chuyên gia bảo tồn tàu ở sông Rhine (Đức) sẵn sàng sang Việt Nam hỗ trợ", ông bày tỏ.

Tin bài: Trần Thành Công

Nhiều kết quả nghiên cứu mới tại Hội thảo Khảo cổ học toàn quốc lần thứ 60

Trong hai ngày 13-14.11 tại Hà Nội, Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo "Thông báo khảo cổ học toàn quốc lần thứ 60 - năm 2025" công bố những phát hiện mới, kết quả nghiên cứu khảo cổ học và thảo luận định hướng nghiên cứu trong thời gian tới.
Hội thảo năm nay công bố 385 bài báo khoa học đa dạng, bao gồm các chuyên đề quan trọng từ khảo cổ học tiền sử, sơ sử và nhà nước sớm, đến lịch sử, Champa - Óc Eo và khảo cổ học dưới nước.
Các báo cáo đã mang đến cái nhìn toàn diện về những phát hiện và nghiên cứu mới nhất, cung cấp những cứ liệu khoa học tin cậy, làm giàu thêm tri thức về lịch sử, văn hóa dân tộc, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, đồng thời phục vụ mục tiêu quốc gia về bảo vệ chủ quyền an ninh và lãnh hải Việt Nam.
Tại Tiểu ban Khảo cổ học Tiền sử, các nhà khoa học đã công bố 6 cuộc khai quật quan trọng nổi bật là Mái đá Ngườm (Thái Nguyên) với địa tầng dày, niên đại 22,5–150 ka được xem là cổ nhất Việt Nam và Đông Nam Á lục địa; Plei Ring (Gia Lai) là di chỉ xưởng chế tác rìu bôn và công cụ hình hạnh nhân niên đại 3000–3500 năm, khẳng định Tây Nguyên có hệ thống công xưởng đá phong phú nhất cả nước. Tiểu ban cũng công bố 6 cuộc điều tra tại Sơn La, Bắc Kạn, Ninh Bình, Nghệ An, Gia Lai, Đắk Lắk đều phát hiện di tích mới; nổi bật là Bắc Kạn với hơn 500 di vật mang kỹ thuật Sumatralith, cùng nhiều nghiên cứu khảo cổ học chuyên sâu khác…


Thảo luận tại tiểu ban KCH Tiền sử

Tại Tiểu ban Khảo cổ học Sơ sử và Nhà nước sớm, gây chú ý trong giới học thuật 2 năm nay là kết quả khai quật tại di tích Vườn Chuối (Hà Nội) xác định địa điểm thứ 3 tại Bắc Bộ (sau địa điểm Đồng Đậu và Đình Tràng) có 4 giai đoạn văn hóa liên tục từ Phùng Nguyên muộn – Đồng Đậu – Gò Mun - Đông Sơn tương ứng với thời kỳ hình thành nhà nước Văn Lang - Âu Lạc ở miền Bắc Việt Nam; khai quật vị trí xây dựng đền Ngô Quyền tại thành Cổ Loa thu hút nhiều ý kiến thảo luận về có hay không có hào thành phía ngoài ụ hoả hồi phía đông nam tường thành Nội; khai quật địa điểm Phan Hiệp (Lâm Đồng); Cù Bị và Kim Long (Vũng Tàu); Quảng Thành và Cù Lao Rùa (Bình Dương); Khai quật tại di tích Lạc Câu – di tích văn hóa sa huỳnh đầu tiên ở lưu vực sông Trường Giang phát hiện nhiều hiện vật tùy táng bằng đá, ngọc bích, mã não, thủy tinh  mạ vàng…

Thảo luận tại tiểu ban KCH Sơ sử & Nhà nước sớm

Tiểu ban Khảo cổ học Lịch sử, công bố nổi bật nhất có thể kể tới là kết quả nghiên cứu tại Hoa Lư, Ninh Bình, kết quả khai quật tại di chỉ Tường Dền và tường Đông Bắc tiếp tục góp phần xác định và làm rõ thêm kỹ thuật xây đắp tường thành thời Đinh - Tiền Lê. Khai quật địa điểm chùa Bà Ngô đã chứng minh các hoạt động cư trú xây dựng kiến trúc và luyện sắt thế kỷ X. Tại Hoàng thành Thăng Long kết quả khai quật khu vực nền nhà pháp binh tiếp tục bổ sung tư liệu cho quá trình nhận thức về thời Hậu Lê đặc biệt cung cấp tư liệu xác định móng nền kiến trúc chính điện Kính Thiên thời Lê và điện Long Thiên thời Nguyễn.
Khai quật thành Luy Lâu phát hiện các dấu tích cho thấy hoạt động đúc trống đồng ở khu vực thành thời Lục Triều với số lượng 2.300 mảnh khuôn đúc đây là nguồn tư liệu quý liên quan đến hoạt động đúc trống đồng trên phạm vi toàn bộ khu vực Đông Nam Á và Nam Trung Quốc.
Tiểu ban Khảo cổ học Champa - Óc Eo, với công bố về kết quả khai quật tháp đôi Liễu Cốc Huế đưa đến nhận thức về niên đại và kỹ thuật xây dựng tháp; Khai quật đường dẫn vào khu thánh địa Mỹ Sơn đã làm rõ quy mô, kỹ thuật xây dựng và niên đại của di tích này; khai quật di tích Thạnh Trung Cần Thơ làm sáng tỏ bức tranh lịch sử giai đoạn đầu Công nguyên ở Nam Bộ xác định niên đại thuộc giai đoạn sớm của văn hoá Óc Eo khoảng từ thế kỷ I đến thế kỷ III.
Tiểu ban Khảo cổ học Dưới nước công bố kết quả khai quật thuyền cổ tại Hà Mãn Bắc Ninh cho thấy thuyền có hai thân chỉ còn phần chìm dưới nước với niên đại C14 là thế kỷ II - VIII; Khảo sát tàu Cẩm An (Hội An) cho thấy hiện vật thuyền có truyền thống biển Đông.
Có thể nhận thấy với những công bố đa dạng trải rộng từ Tiền sử, Sơ sử, Lịch sử, đến Champa – Óc Eo và khảo cổ học dưới nước, Hội thảo đã cho thấy hoạt động khảo cổ học Việt Nam mùa điền dã 2024-2025 diễn ra rất sôi nổi ở khắp mọi miền tổ quốc, đạt hiệu quả cao với nhiều thông tin khoa học mới, bổ sung vào nguồn cứ liệu thật, giúp các nhà khoa học có thể đi sâu nghiên cứu những vấn đề cơ bản của khảo cổ học Việt Nam, nhận thức rõ hơn về thực trạng các di tích, phương hướng trong mục tiêu bảo vệ, bảo tồn, nghiên cứu và phát huy các giá trị lịch sử - văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới.

GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm phát biểu tổng kết Hội thảo

 

Phát biểu tổng kết tại Hội thảo, GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm đã nhiệt liệt cảm ơn các đồng chí lãnh đạo các ban, bộ, ngành, các nhà khoa học và toàn thể các nhà khoa học đã dành thời gian về dự Hội thảo khoa học Những phát hiện mới về Khảo cổ học lần thứ 60 năm 2025. Đồng thời, khẳng định các tham luận và ý kiến trao đổi là những kinh nghiệm quý báu, tâm huyết, toàn diện về các nghiên cứu mới được thực hiện trong giai đoạn 2024-2025 giúp Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tiếp tục xây dựng và hoàn thiện chương trình về phát triển khảo cổ học Việt Nam, về văn hóa, con người trong thời kỳ mới.

Hội thảo Những phát hiện mới về Khảo cổ học hàng năm không chỉ là một diễn đàn khoa học mà còn là một biểu tượng sinh động cho tình đoàn kết đặc biệt và sự hợp tác bền chặt giữa những người có cùng quan tâm chung đến khảo cổ học Việt Nam. Những vấn đề khoa học được đào sâu và phân tích hệ thống, toàn diện tại Hội thảo sẽ trở thành những tài liệu quý giá, là luận cứ khoa học góp phần vào việc gợi mở chính sách quan trọng cho sự phát triển khảo cổ học của Việt Nam trong thời gian tới như đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số; đầu tư vào nguồn nhân lực chất lượng cao; khuyến khích các chương trình đào tạo liên kết; tăng cường huy động nguồn lực tài chính cho nghiên cứu, bảo tồn di sản; mở rộng hợp tác giữa các đơn vị, tổ chức trong và ngoài nước có kinh nghiệm để học hỏi và thu hút nguồn lực… đóng góp thiết thực vào công cuộc xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên hội nhập, vươn mình và phát triển của dân tộc Việt Nam./.

Tin bài: Ngô Văn Cường

 

 

Trang

Cổng thông tin điện tử Viện Khảo cổ học
Cơ quan chủ quản: Viện Khảo cổ học - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Chịu trách nhiệm nội dung: TS. Hà Văn Cẩn

61 Phan Chu Trinh, P. Cửa Nam, TP. Hà Nội

+8424 38255449
Copyright © 2016 by khaocohoc.gov.vn.
Thiết kế bởi VINNO
Tổng số lượt truy cập: 10400955
Số người đang online: 21