Ngày 26/3, tại hiện trường khai quật thuyền cổ thuộc khu phố Công Hà (phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp Viện Khảo cổ học tổ chức hội thảo đánh giá sơ bộ kết quả khai quật thuyền cổ.
Hội thảo với sự tham gia của các nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học thảo luận đóng góp ý kiến tập trung vào hai vấn đề: Nhận định, đánh giá bước đầu về giá trị di tích; đề xuất giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di tích thuyền cổ.
Báo cáo tại hiện trường, TS. Phạm Văn Triệu, Chủ trì Đoàn khai quật cho biết: Thuyền cổ phát hiện có kích thước chiều dài 16,2m, rộng 2,25m, sâu khoảng 2,15m, chia thành 6 khoang, đáy độc mộc, trên ghép ván bằng mộng và chốt gỗ.
Hai lòng thuyền được kết nối chắc chắn với nhau ở phần mũi. Kết cấu thuyền rất đặc biệt với liên kết kiên cố, kỹ thuật ghép mộng trình độ cao, toàn bộ đinh đóng thuyền bằng gỗ, hoàn toàn không có sự tham gia của kim loại.
Quan sát thực tế, nhiều người cho rằng loại gỗ đóng thuyền là gỗ Táu mật. Hiện chưa xác định chính xác niên đại vì còn chờ kết quả phân tích mẫu Carbon - C14 (sau khoảng 20-25 ngày) và các nghiên cứu liên quan.
Mặc dù chưa có kết luận chính thức, song qua nghiên cứu hiện trường và đối chiếu so sánh nhiều nguồn tư liệu, các nhà khoa học đánh giá đây là phát hiện vô cùng giá trị, quý hiếm, độc đáo nhất trong lịch sử khảo cổ học Việt Nam.
Đây có thể là 1 thuyền 2 đáy (còn gọi thuyền hai lòng hay thuyền song thân), kết cấu thuyền cực kỳ độc đáo không chỉ phạm vi trong nước mà với cả thế giới.
Để xác định quy mô, cấu trúc tổng thể và tính chất sử dụng thuyền cần tiếp tục đầu tư nghiên cứu toàn diện, mở rộng phạm vi khai quật, xác định không gian cảnh quan xung quanh, tìm hiểu mối liên hệ với không gian lân cận để nhận diện giá trị, trên cơ sở đó đưa ra giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di tích phù hợp.
PGS. TS Tống Trung Tín - Chủ tịch Hội khảo cổ học Việt Nam nhấn mạnh, đây là 2 con thuyền chưa từng thấy ở Việt Nam, từ vật liệu, kỹ thuật, cách đóng tàu cho đến cấu trúc, cần phải tiếp tục nghiên cứu sâu, mở rộng để đánh giá thật sâu sắc, nhận diện giá trị của nó, đồng thời đưa ra giải pháp bảo tồn để biết được giá trị của lịch sử văn hóa Việt Nam.
PGS.TS Bùi Minh Trí - Trung tâm Khảo cổ học dưới nước (Viện Khảo cổ học) đề xuất bảo tồn tại chỗ đối với 2 chiếc thuyền cổ và đưa hình ảnh 3D tái hiện về di tích để phục vụ du khách, người dân.
Vị trí xuất lộ dấu tích thuyền cổ nằm trên dòng sông Dâu, là một nhánh của sông Thiên Đức - sông Đuống, chảy sát với bờ thành phía tây của thành Luy Lâu, cách thành Luy Lâu khoảng 1 km, cách chùa Dâu khoảng 600 m về phía Đông Bắc và cách chùa Tổ (thờ Phật Mẫu Man Nương) khoảng 500 m theo đường chim bay.
Hiện tại, phương án tối ưu nhất được các nhà khoa học gợi mở là bảo tồn cấp thiết tại chỗ, đồng thời tiếp tục mở rộng nghiên cứu.
Nguồn: Tổng hợp
215qdkhxh00010001.pdf
Tác giả: Nguyễn Đình Thi, Trần Quốc Bảo, Tôn Thất Đại và nnk- Nxb: Xây dựng - 2024
- Số trang: 446tr
- Khổ sách: 19 x 27cm
Cuốn giáo trình lịch sử kiến trúc được bố cục thành hai phần:
Phần thứ nhất giới thiệu về lịch sử kiến trúc thế giới, gồm 6 chương:
Chương 1: Kiến trúc thời kỳ nguyên thủy và các nền văn minh cổ đại.
Chương 2: Kiến trúc phương Tây thời Trung thế kỷ và thời Phục Hưng.
Chương 3: Kiến trúc phương Tây Cận đại.
Chương 4: Kiến trúc Hiện đại.
Chương 5: Kiến trúc Hậu hiện đại và Hiện đại mới.
Chương 6: Kiến trúc cổ châu Á.
Phần thứ hai giới thiệu về lịch sử kiến trúc Việt Nam, gồm 2 chương:
Chương 7: Kiến trúc cổ Việt Nam.
Chương 8: Kiến trúc Việt Nam Hiện đại.
Xin trân trọng giới thiệu!
Ngô Thị Nhung
giả: Bảo tàng tỉnh Tuyên Quang- Nxb: Thế giới - 2022
- Số trang: 20 tr
- Khổ sách: 20 x 20cm
Trấn Tuyên Quang thời Trần (1226-1400) và đạo Tuyên Quang thừa tuyên thời Lê (1428 - 1788) phía Bắc giáp hai tỉnh Vân Nam và Quảng Tây. Với vị thế là cửa ngõ của vùng núi phía Bắc, Tuyên Quang là đầu mối giao thương lớn và quan trọng nhất. Vùng Tây Bắc với núi cao hiểm trở nên việc giao thương trực tiếp từ Trung Quốc sang Việt Nam bằng đường bộ và đường sông đều rất khó khăn. Việc giao thương được tiến hành theo con đường nội địa từ vùng xuôi lên. Hầu hết địa điểm phát hiện những đồ sứ thương mại thời Minh tập trung ở huyện Sơn Dương, trong đó sông Lô, sông Phó Đáy, sông Gâm và sông Năng trên tuyến giao thông đường thủy đã đóng góp lớn vào việc giao thương.
Theo tuyến giao thương đó, cùng với các hàng hóa khác, đồ sứ thời Trần, Lê sơ và thời Mạc đã được bán ở vùng núi phía Bắc. Đồ sứ thời Minh, sau khi nhập khẩu vào Đại Việt được vận chuyển lên đây cùng với những đồ sứ Việt Nam có nguồn gốc xuất xứ từ các lò gốm ở Thăng Long, Nam Định và Hải Dương. Các cảng sông ở Tuyên Quang như Thọ Vực, Lâm Xuyên, Sơn Dương, Yên Hoa và Na Hang đóng vai trò quan trọng trong trung chuyển đồ sứ từ Thăng Long lên vùng cao.
Đồ sứ thương mại thời Minh phát hiện được ở Tuyên Quang đều nằm ở trong khoảng niên đại từ đầu thế kỷ XV đến XVII. Đồ sứ thời Minh được bán ở vùng cao, qua các phát hiện ở Tuyên Quang đều là sản phẩm của các lò gốm dân gian Trung Quốc, không thấy có đồ sứ của lò Cảnh Đức Trấn.
Trần Anh Dũng, Lý Mạnh Thắng- Nxb: Thế giới - 2023
- Số trang: 48 tr
- Khổ sách: 20 x 20cm
Giá trị lịch sử văn hóa của vật liệu kiến trúc và trang trí kiến trúc thời Lý, Trần ở tỉnh Tuyên Quang là đã phản ánh sự phát triển và phạm vi ảnh hưởng của phật giáo lên vùng cửa ngõ của Tây Bắc, phản ánh phần nào lịch sử của Tuyên Quang thời Lý, Trần với sự gắn kết chặt chẽ giữa triều đình trung ương và các địa phương phản ánh hệ tư tưởng chung, lấy phật giáo làm quốc giáo ở thời Lý, Trần; phản ánh sự giao thương giữa miền xuôi và miền núi, phản ánh một văn hóa dân tộc thống nhất, đó là văn hóa và văn minh Đại Việt thời Lý, Trần đã được trải rộng khắp cả nước, trong đó Tuyên Quang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của nền văn hóa văn minh này.
Xin trân trọng giới thiệu!
giả: Trần Anh Dũng, Lý Mạnh Thắng, Nguyễn Đức Bình- Nxb: Thế giới - 2023
- Số trang: 196 tr
- Khổ sách: 14,8 x 21cm
Nội dung cuốn sách gồm 3 chương:
Chương 1: Đồ sứ thời Lê ở Tuyên Quang trong tiến trình gốm sứ Việt Nam thời Lê. Nội dung chương nêu khái quát về Tuyên Quang và vùng Tây Bắc Việt Nam, đồ sứ Tuyên Quang trong nền cảnh gốm sứ Việt Nam thời Lê, trung tâm gốm sứ Hải Dương, gốm sứ Hải Dương giao thương nước ngoài và trong nước.
Chương 2: Các loại hình đồ sứ thời Lê ở Tuyên Quang. Nội dung chương gồm 7 phần: tổng quan về đồ sứ thời Lê ở Tuyên Quang; các loại hình đồ sứ còn dáng thời Lê thế kỷ XV; các loại hình đồ sứ còn dáng thời Lê thế kỷ XVI; các loại hình đồ sứ còn dáng thời Mạc; các loại hình đồ sứ còn dáng thời Lê Trung Hưng thế kỷ XVII; các loại hình đồ sứ còn dáng thời Lê Trung Hưng thế kỷ XVIII; mảnh vỡ đồ sứ thời Lê ở các di tích.
Chương 3: Một số vấn đề lịch sử - văn hóa thời Lê - Mạc ở Tuyên Quang qua đồ gốm sứ. Nội dung chương gồm 2 phần: giá trị lịch sử của đồ sứ thời Lê ở Tuyên Quang và giá trị văn hóa của đồ sứ thời Lê ở Tuyên Quang.
Sáng 06/12/2024, Sở Văn hoá và Thể theo Hà Nội đã tổ chức Hội nghị Báo cáo kết quả sơ bộ khai quật khảo cổ tại phía tây gò Vườn Chuối (Hoài Đức, thành phố Hà Nội) để lấy ý kiến các nhà khoa học về công tác khai quật khảo cổ học ở nửa phía tây và bảo vệ nửa phía đông di chỉ khảo cổ Vườn Chuối.
Tại Hội nghị, Đoàn khai quật đã trình bày chi tiết các kết quả khai quật nghiên cứu nửa phía tây di chỉ Vườn Chuối đã và đang thực hiện năm 2024.
Thực hiện Quyết định số 520/QĐ-BVHTTDL ngày 06/03/2024 của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch về việc khai quật khảo cổ tại phía Tây gò Vườn Chuối - từ cuối tháng 3/2024, Viện Khảo cổ học đã phối hợp với Bảo tàng Hà Nội, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội và các cơ quan liên quan tiến hành khai quật với tổng diện tích 6.000m2.
Cuộc khai quật phía tây Di chỉ Vườn Chuối đã triển khai 60 hố khai quật, mỗi hồ có diện tích 100m², và bước đầu đã có những phát hiện quan trọng:
Thứ nhất, Phát hiện mặt bằng khu cư trú thời tiền Đông Sơn.
Di tích nằm ở vị trí cao nhất của gò Vườn Chuối, cấu trúc hình lòng chảo với rìa ngoài cao hơn bên trong khoảng 0,5m. Nhận định ban đầu về sự hình thành di tích có thể người xưa lợi dụng địa hình dương là những gò đất tự nhiên cũng như những địa hình âm dưới chân gò và giữa các gò và đã vượt thổ ở khu vực xung quanh tạo khu cư trú ở bên trong và một vòng hào bảo vệ rộng khoảng 10m và sâu khoảng 2,5 - 3m bao quanh bên ngoài. Di tích có chiều dài bắc - nam khoảng 90m, rộng đông - tây 35m và còn tiếp tục mở rộng sang phía đông di chỉ. Đất đắp là đất sét màu nâu vàng thường thấy trên các gò đất tự nhiên ở khu vực này. Bên trong di tích là dấu tích các giai đoạn văn hoá Tiền Đông Sơn. Sườn ngoài của di tích là nơi chôn cất người chết, ở góc tây bắc mật độ chôn cất rất cao tạo thành một bãi mộ tiền Đông Sơn nằm tập trung với ít nhất hai giai đoạn cắt phá nhau.
Khu vực cư trú sớm ở phía bắc Di chỉ Vườn Chuối. Ảnh: Đoàn khai quật
Khả năng di tích được hình thành trong giai đoạn Phùng Nguyên muộn - Đồng Đậu sớm, là lớp cư dân đầu tiên đến cư trú ở khu vực này. Đây là phát hiện rất quan trọng trong lịch sử nghiên cứu thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam, giúp chúng ta có những hiểu biết rõ hơn về cách thức xử lý các không gian cư trú nhằm ứng phó với những hiểm nguy từ môi trường tự nhiên cũng như xã hội cổ đại. Đồng thời, việc xây dựng công trình quy mô như trên cũng phần nào phản ánh về một xã hội có tổ chức và phân công lao động ở trình độ khá cao.
Thứ hai, làm rõ khu mộ táng có niên đại kéo dài từ giai đoạn Phùng Nguyên muộn - Đồng Đậu sớm đến giai đoạn muộn của văn hoá Đông Sơn.
Đến nay đã phát hiện hơn 70 mộ táng tiền Đông Sơn và 40 mộ táng Đông Sơn, chia thành 2 giai đoạn mộ Đông Sơn sớm và mộ Đông Sơn muộn. Trong đó, một đặc điểm quan trọng là mộ táng tiền Đông Sơn có tục nhổ răng cửa ở người trưởng thành nhưng đến giai đoạn văn hóa Đông Sơn thì không còn thấy tục lệ này.
Hệ thống di cốt trong các mộ táng thuộc các giai đoạn khác nhau vẫn còn được bảo tồn khá tốt, hứa hẹn sẽ đưa đến những hiểu biết sâu hơn khi triển khai nghiên cứu về nhân chủng học, di truyền, bệnh lý, vận động, chế độ dinh dưỡng... của người Việt cổ trong thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam.
Đợt khai quật này cũng cho thấy di tích đã nhiều lần bị xâm phạm, đào trộm trong những năm qua.
Thứ ba, phát hiện dấu tích vật chất của công trình kiến trúc liên quan đến nhà ở của người Đông Sơn lần đầu được tìm thấy tại Vườn Chuối.
Kết quả khai quật đã bước đầu nhận diện khả năng người Đông Sơn cư trú trong các ngôi nhà dài kiểu/tương tự như những ngôi nhà dài của một số tộc người Trường Sơn - Tây Nguyên vẫn còn sử dụng cho đến gần đây. Phát hiện này mở ra triển vọng mới về việc tìm hiểu kiến trúc nhà ở thường nhật trong một ngôi làng Việt cổ thời Đông Sơn, cũng như cách thức bố trí không gian cư trú trong làng.
Kiến trúc nhà ở thời Đông Sơn tại phía bắc Di chỉ Vườn Chuối. Tư liệu: Đoàn khai quật
Khẳng định giá trị và Kiến nghị
Kết quả thu được qua đợt khai quật từ tháng 3/2024 đến nay đã bổ sung tư liệu khẳng định Vườn Chuối là một ngôi làng đã được con người thời đại Kim khí khai phá, làm chủ một cách lâu dài, phát triển liên tục từ giai đoạn Phùng Nguyên muộn - Đồng Đậu sớm đến Đông Sơn và hậu Đông Sơn - cách đây từ 4000 đến 2000 năm. Những kết quả khai quật - nghiên cứu đã góp phần cung cấp đầy đủ chứng cứ hiện vật về sự có mặt của con người từ rất sớm trên khu vực Hà Nội ngay nay. Hơn nữa còn chứng minh nguồn gốc bản địa và lịch sử các nhóm người dân tộc Việt từ thời tiền sơ sử, chứng minh rõ dần thời đại “Hùng Vương dựng nước” bằng các chứng cứ khảo cổ học.
Địa điểm Vườn Chuối là di chỉ cư trú - mộ táng phát triển liên tục qua nhiều giai đoạn từ tiền Đông Sơn đến Đông Sơn. Địa tầng di chỉ Vườn Chuối tồn tại nhiều lớp văn hóa trải qua các giai đoạn Phùng Nguyên muộn - Đồng Đậu sớm, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn và hậu Đông Sơn chứng minh giá trị lịch sử văn hóa quan trọng của di chỉ Vườn Chuối. Đây là di chỉ khảo cổ hiếm và quý về/trong thời đại Kim khí ở cả khu vực miền Bắc Việt Nam.
Trong thời gian tới, việc tiếp tục nghiên cứu và chỉnh lý nghiên cứu chuyên sâu hứa hẹn sẽ đến thêm nhiều tư liệu quan trọng trong nghiên cứu nhận diện về giai đoạn Kim khí ở khu vực Hà Nội nói riêng và miền bắc Việt Nam nói chung. Đoàn khai quật đề nghị UBND TP Hà Nội và Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội sớm cho phép triển khai giai đoạn chỉnh lý, đồng thời đẩy nhanh việc công nhận Di chỉ Vườn Chuối là Di tích cấp Thành phố và thực hiện kế hoạch bảo quản, bảo tồn và phát huy giá trị di tích.
Các đại biểu thảo luận tại Hội nghị
Các ý kiến thảo luận tại Hội nghị đánh giá cao kết quả đạt được của cuộc khai quật 6.000m2 tại nửa phía tây di chỉ Vườn Chuối. Bên cạnh đó, các thảo luận tại Hội nghị đều nhấn mạnh cần đẩy nhanh việc công nhận Di chỉ Vườn Chuối là Di tích cấp Thành phố và thực hiện kế hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tích phục vụ giáo dục truyền thống và phát triển kinh tế, du lịch của thành phố Hà Nội./.
Tin bài: Nguyễn Thơ Đình
 |
 |
Dưới góc độ Khảo cổ học lịch sử, từ lâu Tràng An nói chung và Hoa Lư nói riêng đã được quan tâm nghiên cứu. Từ những năm 1963-1964 đến nay, nhiều đợt khai quật khảo cổ học đã được tiến hành nhưng chủ yếu tập trung vào các nghiên cứu kiến trúc trong khu vực trung tâm của kinh đô Hoa Lư (Thành Ngoại và Thành Nội). Tuy nhiên, lịch sử cảnh quan của Cố đô Hoa Lư, một yếu tố cốt lõi tạo nên giá trị nổi bật của Kinh đô này lại chưa được quan tâm đúng mức.
Trong hơn 10 năm qua, Viện Sử học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam đã phối hợp với Ban quản lý Quần thể danh thắng Tràng An đã tiến hành các nghiên cứu ở Hoa Lư nói riêng và Tràng An nói chung theo hướng Khảo cổ học Cảnh quan. Mặc dù còn nhiều hạn chế nhưng những kết quả ban đầu đã có thể cho chúng ta một phác họa tổng thể về cảnh quan của toàn bộ khu vực Kinh đô Hoa Lư thế kỷ X-XI. Thành Ngoại và Thành Nội, nơi mà hầu hết các nghiên cứu khảo cổ học Hoa Lư đã tập trung nghiên cứu chỉ là khu vực trung tâm, là nơi ở và làm việc của vua, hoàng tộc và có thể của quan lại, quân đội cao cấp. Nơi cư trú của các tầng lớp dân cư còn lại, cũng là nơi diễn ra các hoạt động kinh tế - xã hội của kinh đô là một không gian rộng hơn được bao quanh bởi dãy núi Tràng An ở phía Tây, sông Hoàng Long ở phía Bắc, sông Đáy ở phía Đông và sông Vân ở phía Nam. Như vậy có nghĩa là, phạm vi của kinh đô Hoa Lư ở thế kỷ X-XI gần như trùng khớp với phạm vi của Quần thể Danh thắng Tràng An.
 |
 |
Trả lời được những câu hỏi trên, sẽ có thể có được một bức tranh tương đối toàn diện và cụ thể về cảnh quan tự nhiên và xã hội của Kinh đô Hoa Lư trên một khu vực gần như trùng khớp với không gian của Di sản UNESCO Tràng An. Từ đó, các chiến lược quảng bá, phát triển du lịch dựa trên các giá trị nổi bật về cảnh quan lịch sử của Cố đô Hoa Lư có thể được phác dựng và khai thác.
Triển vọng nghiên cứu và khai thác du lịch cảnh quan ở Hoa Lư là rất lớn nếu đẩy mạnh các nghiên cứu Khảo cổ học Cảnh quan ở khu vực này, các kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp dữ liệu cho khá nhiều các sản phẩm du lịch nhằm khai thác giá trị độc đáo, nổi bật của lịch sử cảnh quan nơi đây. Việc kết hợp giữa đẩy mạnh nghiên cứu sâu rộng về Khảo cổ học Cảnh quan với việc khai thác phát triển du lịch dựa trên những kết quả nghiên cứu đã đạt được cần tiến hành đồng bộ. Một số các sản phẩm du lịch có thể khai thác như:
- Tour du lịch: Khám phá các vòng thành Hoa Lư; Tham quan các thung trũng, nhỏ và khép kín như Thung Bin, Thong Bái, Thung Mậu… nằm trong khu vực trung tâm của Hoa Lư và có nhiều truyền thuyết liên quan đến lịch sử hai triều Đinh - Lê; Tham quan các đền, chùa có niên đại từ thời Đinh - Lê tìm hiểu nét độc đáo của các di tích gắn với cảnh quan trũng thấp của Hoa Lư khi nó còn là kinh đô ở thế kỷ X-XI;
 |
 |
- Camping và picnic: Tạo ra các khu vực camping và picnic để du khách có thể tận hưởng không khí trong lành và yên bình của vùng đất khảo cổ. Đây là cơ hội tuyệt vời để tận hưởng cảnh quan đẹp, thư giãn và thưởng thức các món ăn ngon của địa phương;
- Các Chương trình giáo dục và hướng dẫn được tổ chức để giúp du khách hiểu rõ hơn về di sản khảo cổ và giá trị lịch sử, văn hóa của vùng đất Hoa Lư. Các chuyên gia khảo cổ có thể cung cấp thông tin và giải thích chi tiết về các di tích, giúp du khách có trải nghiệm thú vị và sâu sắc về Quần thể danh thắng Tràng An.
Hướng nghiên cứu Khảo cổ học Cảnh quan kết hợp khai thác du lịch trên đây có thể là một nét đặc sắc nổi bật của du lịch tại Quần thể dảnh thắng Tràng An mà không di sản nào ở Việt Nam có được - Một di sản luôn gắn liền với các hoạt động nghiên cứu khoa học chuyên sâu và khai thác được thế mạnh này để phát triển du lịch. Hướng đi này hứa hẹn đem lại nhiều giá trị phát triển bền vững cho du lịch ở Di sản Tràng An./.
Khi nghĩ về quá trình tiến hóa của con người, chúng ta dễ dàng tập trung vào các cột mốc sinh học—công cụ, lửa và sự xuất hiện của Homo sapiens. Nhưng nếu câu chuyện về hành trình của tổ tiên loài người trên khắp thế giới được viết nên bởi môi trường thì sẽ như thế nào? Một nghiên cứu gần đây, "Sự khô cằn giữa kỷ Pleistocene và sự thay đổi cảnh quan thúc đẩy sự phân tán của loài người khu vực Palearctic" khám phá cách những thay đổi sâu rộng của khí hậu trong suốt giai đoạn giữa Pleistocene (khoảng 1,25–0,7 triệu năm trước) đã định hình nên cảnh quan của khu vực Âu Á và, ngược lại , định hướng cho những cuộc di cư đầu tiên của con người.
Bước ngoặt trong khí hậu Trái đất và lịch sử loài người
Sự chuyển đổi khí hậu giai đoạn giữa Pleistocene (MPT) đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong các chu kỳ băng hà của Trái đất, chuyển từ mô hình các kỷ băng hà kéo dài 41.000 năm sang các chu kỳ dài hơn nhiều là 100.000 năm. Sự thay đổi này đã mang lại sự làm mát đáng kể, khô cằn rõ rệt hơn và sự biến đổi của các hệ sinh thái. Những khu rừng trước đây bao phủ phần lớn lục địa Á-Âu đã nhường chỗ cho đồng cỏ rộng mở, sa mạc và đồng bằng đất hoàng thổ (bùn lắng do gió thổi).
Tại sao điều này lại quan trọng đối với quá trình tiến hóa của loài người? Những môi trường sống thay đổi này đặt ra cả thách thức và cơ hội cho con người thời kỳ đầu (hominin). Nghiên cứu nhấn mạnh rằng những áp lực môi trường này có thể đã thúc đẩy tổ tiên của chúng ta khám phá những vùng đất mới, thích nghi với những điều kiện khắc nghiệt hơn và đổi mới theo những cách sẽ định hình sự sống còn của họ.
EASM và EAWM lần lượt biểu diễn gió mùa mùa hè và mùa đông Đông Á. Các ngôi sao màu đỏ chỉ ra vị trí của các dãy hoàng thổ cuối thế Pliocen từ lưu vực Tarim và Tajikistan. KMD và CHM: Karamaidan (nghiên cứu này) và các phần hoàng thổ Chashmanigar từ phía nam Tajikistan. Các vòng tròn đặc màu đỏ biểu diễn sự phân bố không gian của các hồ sơ đồng vị cacbon được tham chiếu trong văn bản. Các vòng tròn đặc màu xanh biểu diễn sự phân bố không gian của các hồ sơ phấn hoa ở Âu Á. LN: Trầm tích hồ Lop Nor ở lưu vực Tarim. SG-1 và SG-3: Các lõi khoan trầm tích hồ từ phía tây lưu vực Qaidam. JY: Các trầm tích hang động Jinyuan từ bán đảo Liêu Đông. CP và NHW: Trầm tích sông-hồ từ đồng bằng Bắc Kinh và lưu vực Nihewan ở Bắc Trung Quốc. TJ: Lõi Thiên Tân-G3 ở đồng bằng Bắc Trung Quốc. DP02: Lõi khoan sa mạc Badain Jaran. CZ: Trầm tích sông-hồ từ cao nguyên hoàng thổ Trung Quốc (CLP). YY và CN: Các phần đất hoàng thổ Yanyu và Chaona trong CLP. ZG: Các trầm tích hồ từ lưu vực Zoige ở Đông Nam Tây Tạng. TP: Tenaghi Philippon, Hy Lạp
Theo dõi cổ khí hậu qua các trầm tích hoàng thổ
Một trong những khía cạnh hấp dẫn nhất của nghiên cứu nằm ở dữ liệu : các phân tích đồng vị carbon có độ phân giải cao từ các trầm tích hoàng thổ ở Trung Á và tây bắc Trung Quốc. Hoàng thổ, về cơ bản là các hạt mịn được gió mang đi, giống như một hộp thời gian cho các điều kiện môi trường cổ.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng khi sự chuyển đổi khí hậu giai đoạn giữa Pleitocene tiến triển, mức đồng vị carbon thay đổi đáng kể, phản ánh lượng mưa thấp hơn và thảm thực vật mỏng đi. Ở một số khu vực, lượng mưa giảm tới 200 mm. Đây không chỉ là hiện tượng cục bộ; mà là sự tái cấu trúc hệ sinh thái trên toàn lục địa, tạo ra các môi trường sống mở rộng lớn có lợi cho việc di cư.
Các tác giả lưu ý rằng "Dữ liệu đồng vị carbon cho thấy sự thay đổi giữa thời kỳ Pleistocene độc đáo như thế nào trong việc định hình lại thảm thực vật và môi trường sống trên khắp khu vực Âu Á".
Cảnh quan định hình hành trình
Cùng với biến đổi khí hậu là những biến đổi địa chất. Các con sông tạo ra các kênh đào sâu hơn, tạo thành các ruộng bậc thang vừa là thách thức vừa là đường sống cho con người thời kỳ đầu. Sự mở rộng của cảnh quan sa mạc-hoàng thổ đã tạo ra các rào cản nhưng cũng là các con đường, dẫn dắt người hominin vào các hành lang di cư cụ thể.
Ví dụ, các vùng sa mạc rộng lớn ở Trung Á, như sa mạc Taklimakan, đã trở thành những nơi cố định trong thời kỳ này. Tuy nhiên, các hệ thống sông như sông Hoàng Hà ở tây bắc Trung Quốc cũng mở rộng, cung cấp nước ngọt và tài nguyên, vốn rất quan trọng cho sự sống còn của con người.
Đổi mới trước sự thay đổi
Những điều kiện khắc nghiệt của thời kỳ giữa Pleistocene không chỉ liên quan đến sự sống còn mà còn là chất xúc tác cho sự đổi mới. Nghiên cứu này liên kết thời kỳ biến động môi trường này với những tiến bộ công nghệ đáng kể, bao gồm các công cụ Acheulean, đặc trưng bởi rìu cầm tay và các dụng cụ cắt khác. Những công cụ đó phổ biến khắp Âu Á trong thời kỳ này, phản ánh khả năng thích nghi và sự khéo léo của các loài người.
Điều thú vị là bằng chứng khảo cổ học cho thấy sự hiện diện của con người ở một số khu vực nhất định, như Trung Á, tăng lên và giảm đi tùy thuộc vào điều kiện khí hậu. "Cánh cửa cơ hội" do các thời kỳ gian băng mang lại cho phép các loài người di chuyển và định cư tạm thời ở các vùng lãnh thổ mới.
Nguồn tham khảo: https://www.anthropology.net/p/how-climate-shaped-early-human-journeys
Người dich: MT