Nghiên cứu mới gần đây được công bố—“Hoạt động thủ công giống người ở Australopithecus” (Tạp chí Tiến hóa người, Số 196, tháng 11 năm 2024)—chỉ ra rằng việc sản xuất và sử dụng các công cụ đã diễn ra sớm hơn so với những gì đã được ghi chép trước đây.
 
Cho đến nghiên cứu mới này, các công cụ bằng đá chưa được tìm thấy có liên quan trực tiếp đến các thành viên nhánh người đầu tiên thuộc chi Australopithecus, ngoại trừ các thành viên của chi Homo, (H. habilis), tiến hóa từ Australopithecus. Do đó, mặc dù người ta cho rằng việc chế tạo và sử dụng công cụ có nguồn gốc sớm hơn, nhưng vẫn thiếu bằng chứng cụ thể. Có khả năng các công cụ và hiện vật khác làm từ vật liệu hữu cơ (ví dụ: gỗ, da động vật) đã được đưa vào công nghệ hominin sớm nhất. Tuy nhiên, vì những vật liệu như vậy bị phân hủy theo thời gian nên chúng hiếm khi, nếu có, được tìm thấy ở các địa điểm khảo cổ học sớm.
 
Eberhard Karls và các đồng nghiệp tại Đại học Tubingen, Đức đã sử dụng một phương pháp gián tiếp để xác định bằng chứng về việc chế tạo và sử dụng công sơ khai. Họ bắt đầu bằng việc quan sát rằng việc chế tạo công cụ đòi hỏi rất nhiều sự khéo léo của bàn tay và mặc dù cả vượn và người đều có bàn tay, và vượn sử dụng một số công cụ rất đơn giản (gậy và đá với ít hoặc không có sự tu chỉnh), chúng không thể hiện sự tinh vi trong chế tạo công cụ như con người. Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng có thể có sự khác biệt về mặt vật lý trong giải phẫu của bàn tay tương ứng của chúng phản ánh sự thích nghi tiến hóa với việc chế tạo công cụ mà giống người đã trải qua.



                                    
So sánh các xương ngón tay được chọn – người hiện đại (đổ bóng tối) và tinh tinh (đổ bóng sáng hơn).
Các mảng màu là vị trí bám cơ, lớn hơn và nổi bật hơn ở người. [Ảnh của Jana Kunze, Katerina Harvati, Gerhard Hotz, Fotios Alexandros Karakostis / CC BY 4.0]
Nhóm các nhà khoa học đã tiến hành kiểm tra chi tiết các dấu vết của các điểm bám cơ trên hóa thạch xương bàn tay (xương ngón tay), được chỉ ra bởi sự khác biệt về độ cao bề mặt, màu sắc và kết cấu bề mặt, từ ba loài người sớm: Australopithecus sediba (A. sediba) niên đại 1.98 triệu năm và A. afarensis (3.9-2.9 mya) và A. africanus (3.3-2.1 mya), và so sánh chúng với loài vượn và người hiện đại.
Sử dụng dữ liệu này, các nhà nghiên cứu đã xây dựng mô hình 3D bàn tay của từng loài. Nghiên cứu tập trung vào các bằng chứng khác nhau về việc sử dụng được phản ánh trong các điểm bám cơ trên các xương này vì chúng sẽ cung cấp dấu hiệu về mức độ khéo léo được chỉ ra bởi mức độ sử dụng bàn tay của các loài khác nhau.
Các mẫu  của hai loài Australopithecus là A. sediba, có niên đại khoảng 1,98 triệu năm trước (mya) và A. afarensis (3,9-2,9 mya) được phát hiện có các kiểu sử dụng phản ánh ở các điểm bám cơ tương tự nhưng không giống hệt với các điểm bám cơ của người hiện đại. Loài còn lại—A. africanus (3,3-2,1 mya)—thể hiện sự kết hợp các đặc điểm bao gồm cả kiểu vượn và kiểu người hiện đại. Các khoảng thời gian theo niên đại khác nhau cho thấy mức độ thích nghi khác nhau đối với sự phụ thuộc vào công nghệ giữa các loài. Điều này cho thấy các loài hominin ban đầu khác nhau thể hiện mức độ sử dụng công nghệ khác nhau, có lẽ là do sự thích nghi sinh thái khác nhau.
 
Kết quả cho thấy:
1) điểm tương đồng giữa mẫu vật của Australopithecus và con người hiện đại, trái ngược với loài vượn, ủng hộ cho cách giải thích rằng những người sớm đầu tiên này rõ ràng có khả năng thao tác tinh vi cần thiết để sản xuất và sử dụng các công cụ bằng đá và
2) có sự khác biệt về mặt này giữa các loài người sớm đầu tiên khác nhau, cho thấy bằng chứng về sự thích nghi tiến hóa đa dạng.
 

 Các nhà nghiên cứu kết luận rằng “Việc kích hoạt thường xuyên các cơ cần thiết để thực hiện các thao tác cầm nắm và điều khiển giống người đặc trưng ở những loài người đầu tiên này ủng hộ cho quan niệm rằng việc sử dụng bàn tay giống người đã xuất hiện trước và có thể ảnh hưởng đến các quá trình thích nghi tiến hóa để có sự khéo léo bằng tay cao hơn ở các loài người sau này”.
Ý nghĩa của những phát hiện này là sự phát triển của công nghệ công cụ bằng đá mà tổ tiên loài người ngày càng phụ thuộc vào đã bắt đầu sớm hơn nhiều so với những gì đã biết trước đây. Hơn nữa, sự phát triển của khả năng này là chìa khóa cho sự tiến hóa của nhánh người ngay từ khi mới xuất hiện, khác biệt với các loài vượn.
Các mẫu công cụ bằng đá thực tế sớm nhất mà các nhà khảo cổ học biết đến có niên đại khoảng 3,3 triệu năm trước nhưng không có hóa thạch người liên quan, vì vậy người chế tạo chúng không được biết đến. Bằng chứng gián tiếp về việc sử dụng công cụ bằng đá dưới dạng vết cắt trên xương có từ sớm hơn một chút—khoảng 3,4 triệu năm trước. Nghiên cứu mới này ủng hộ mạnh mẽ cách giải thích rằng các loài Australopithecus có khả năng chế tạo những công cụ bằng đá sớm nhất này, trước khi xuất hiện chi Homo, vào khoảng 2,4 triệu năm trước.
Ý nghĩa rộng hơn của nghiên cứu này là sự tiến hóa về công nghệ giữa các tổ tiên loài người đã bắt đầu từ rất lâu trước khi bằng chứng vật lý về công cụ bằng đá được phát hiện cho đến nay. Hơn nữa, sự phát triển và sử dụng các công nghệ ngày càng tinh vi không chỉ đòi hỏi sự thích nghi về kỹ năng vận động mà còn cả về nhận thức.
Sự tiến hóa của công nghệ công cụ bằng đá và ngôn ngữ có thể đã được liên kết theo phương pháp biện chứng. Do đó, tính trung tâm của công nghệ đối với quá trình tiến hóa của con người được củng cố. Đây không phải là một ý tưởng mới. Hơn một trăm năm trước, Frederick Engels đã viết điều này trong “Vai trò của lao động trong quá trình chuyển đổi từ vượn sang người”:
“Nhưng chính ở đây, người ta mới thấy được khoảng cách lớn đến thế nào giữa bàn tay chưa phát triển của ngay cả loài vượn giống người nhất và bàn tay con người đã được hoàn thiện cao độ nhờ lao động trong hàng trăm nghìn năm. Số lượng và sự sắp xếp chung của xương và cơ ở cả hai đều giống nhau; nhưng bàn tay của người có thể thực hiện hàng trăm thao tác mà không bàn tay khỉ nào có thể bắt chước được. Không có bàn tay vượn nào có thể tạo ra được con dao đá thô sơ nhất.”

Người dịch: MT
Nguồn tham khảo:
https://www.wsws.org/en/articles/2024/10/21/bhlz-o21.html?fbclid=IwY2xjawGarwlleHRuA2FlbQIxMQABHVi1CGQhd2YRTq1rR8J7vCwrnwPm0ItSoPT0ugUiAOJXeipJTjXLPlIuqw_aem_hBcnu2yB5qjHVS3p17AnHg
 

 
 

Phần lớn văn hóa vật chất của chúng ta được làm bằng vật liệu hữu cơ, và điều này có thể cũng xảy ra trong thời tiền sử. Trong số văn hóa vật liệu hữu cơ thời tiền sử này có hàng dệt may và dây thừng, tận dụng tính linh hoạt và độ bền của sợi thực vật. Mặc dù trong những trường hợp rất đặc biệt và trong những hoàn cảnh rất thuận lợi, các mảnh giỏ và dây còn sót lại và được phát hiện ở các địa điểm khảo cổ học vào cuối thế Pleistocene và Holocene, tuy nhiên những đồ vật này nói chung không được bảo quản, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới.
Nhóm các nhà nghiên cứu thuộc trường  khảo cổ học,  đại học Philippines cùng với bảo tàng quốc gia Philippine dẫn đầu bởi Ts. Xhauflair đã báo cáo về việc phát hiện ra dấu vết sử dụng đặc trưng của các sợi thực vật mỏng được tìm thấy trên ba công cụ bằng đá từ các trầm tích cuối kỷ Pleistocene tại Hang Tabon, Đảo Palawan, Philippines, có niên đại từ 39.000–33.000 BP. Sự phân bố các vết sử dụng trên các hiện vật này giống như sự phân bố được quan sát thấy trên các công cụ thử nghiệm được sử dụng để làm mỏng sợi, theo một kỹ thuật được ghi lại trong bối cảnh dân tộc học trong các cộng đồng Palawan và hiện đang phổ biến trong khu vực. Mục đích của hoạt động này là biến các đoạn thực vật cứng thành các dải mềm phù hợp làm vật liệu buộc hoặc đan giỏ, bẫy và thậm chí cả thuyền
Những kết quả này cho thấy rằng các hiện vật Đông Nam Á có vẻ đơn giản đang ẩn chứa những bằng chứng về sự phức tạp trong hành vi mà mắt thường không nhìn thấy được nhưng chúng ta có thể khám phá thông qua phân tích dấu vết sử dụng công cụ.
 Những người ủng hộ Giả thuyết Tre đã đưa ra giả thuyết rằng các công cụ bằng đá ở Đông Nam Á chủ yếu được sử dụng để chế tạo công cụ tre và việc những người làm đồ thủ công thời tiền sử tập trung vào loại cây này sẽ giải thích được tính đơn giản về mặt công nghệ của các đồ tạo tác bằng đá (Xhauflair và cộng sự, 2023).
Kết quả từ nhóm của Xhauflair bổ sung thêm bằng chứng gần đây cho thấy công nghệ  dựa trên thực vật thực sự đã tồn tại trong khu vực trong thời Tiền sử, nhưng cũng bổ sung thêm sắc thái cho Giả thuyết Tre theo nghĩa chặt chẽ, cho thấy rằng con người đầu tư vào vật liệu thực vật theo nghĩa rộng hơn nhiều và không chỉ sử dụng các công cụ bằng đá của họ để làm dao, mũi tên và phi tiêu bằng tre.
Phát biểu trong buổi họp báo tại bảo tàng quốc gia Philippines, Ts.  Timothy James -Một thành viên của nhóm nghiên cứu đã khẳng định tính cố hữu, nhất quán của kĩ nghệ đá này, đồng thời nhấn mạnh mối liên hệ giữa con người và môi trường, sự hấp dẫn của môi trường nhiệt đới đối với cư dân săn bắn – hái lượm.

                                          
      Dấu vết sử dụng và tàn tích được quan sát trên hiện vật P- XIII- T-299 từ lớp Pleistocene muộn, hang Tabon, Palawan, Philippines.
                                        
 

                               Ví dụ phân bố dấu vết sử dụng trên các công cụ thử nghiệm sử dụng cho việc làm mỏng sợi thực vật.

                                             

                  Quá trình tạo sợi được ghi lại tại các cộng đồng Palawan và thử nghiệm tạo ra sợi bằng công cụ đá.

Người dịch: MT
Nguồn tham khảo:  Xhauflair, H., Jago-On, S., Vitales, T. J., Manipon, D., Amano, N., Callado, J. R., Tandang, D., Kerfant, C., Choa, O., & Pawlik, A. (2023). The invisible plant technology of Prehistoric Southeast Asia: Indirect evidence for basket and rope making at Tabon Cave, Philippines, 39-33,000 years ago. PloS one, 18(6), e0281415. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0281415