Trong các đợt khai quật khảo cổ học tại Di sản Thế giới Thành Nhà Hồ, đã phát hiện được rất nhiều viên gạch có in, khắc chữ “Giang Tây Quân”, “Giang Tây Chuyên”.

Theo các nhà khảo cổ học, đây là những loại gạch cổ được sản xuất cách đây hàng nghìn năm, toàn bộ số gạch cổ trên đã được Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ chỉnh lý, lập hồ sơ khoa học và đưa vào bảo quản phục vụ công tác nghiên cứu trưng bày.

Gạch “giang tây Quân”, “gạch Tây Chuyên” có hình chữ nhật, kích thước trung bình 37 x 5,5cm, nhỏ hơn loại gạch bìa là gạch được sử dụng chủ yếu để xây dựng Thành Nhà Hồ, ở giữa mặt gạch có đóng khung gỗ và khắc chữ chìm rồi in vào gạch khi đang còn ướt. Nét chữ to đậm, viết theo lối chữ chân, chữ được in trên bề mặt viên gạch không giống như gạch bìa của Thành Nhà Hồ thường khắc ở cạnh.

Một đặc điểm khác nữa là loại gạch này có màu xám ghi, được làm từ đất sét mịn, nung ở nhiệt độ cao nên gạch rất đanh chắc. Mặc dù đã qua hàng nhìn năm nhưng gạch không bị thôi bột và luôn giữ được màu sắc.

Theo kết quả của các nhà nghiên cứu thì đây là loại gạch có niên đại rất sớm từ thời nhà Đường (618-907). Nguyên nước ta thời thuộc Đường có tên là An Nam Đô hộ phú, hàng năm cứ vào mùa đông và mùa thu nhà Đường thường phái nhiều đội quân phòng thủ vùng Lĩnh Nam gọi là “quân phòng thu”, “quân phòng đông”. Các đoàn quân này được tô chức và mang phiên hiệu từng tỉnh ở Trung Quốc và chủ yếu là quân vùng Giang Tây được phái sang nước ta. Chính quyền đô hộ đã lệnh cho quân sĩ đóng gạch, nung ngói để xây thành đắp lũy, trong khi sản xuất, gạch của địa phương nào thì khắc tên của địa phương ấy lên gạch. Gạch “Giang Tây Quân”, “Giang Tây Chuyên” là do quân lính của tỉnh Giang Tây sản xuất.
 

Viên gạch có chữ "Giang Tây quân" phát hiện ở Thành nhà Hồ

Cuối thời đường, An Nam Đô Hộ Phủ được đổi thành Tĩnh Hải Quân. Từ “quân” ở đây có nghĩa là là một đơn vị hành chính cũng giống như các “quân” (đơn vị hành chính) ở Trung Quốc.

Tại Hoàng thành Thăng Long, kết quả khai quật cũng đã phát hiện nhiều viên gạch tương tự nằm ở lớp cuối những dấu tích kiến trúc trong Hoàng Thành, nó tồn tại song song với gạch Lý - Trần. Như vậy có thể khẳng định rằng, các triều đại Việt Nam sau này đã sử dụng các loại gạch này để xây dựng các công trình kiến trúc, cung điện, thành quách.

Sách Đại Việt Sử ký toàn thư chép: “Hồ Qúy Ly đã cho tháo dỡ một số công trình cung điện tại kinh đô Thăng Long về xây dựng thành An Tôn: Năm Đinh Mão (1397) Hành khiến đông tri Đại tông chính tự Lương Nguyên Bưu dỡ gạch ngói, gỗ lớn ở các cung điện Thụy Chương, Đại An, giao hết cho các châu Từ Liêm và Nam Sách chở tới kinh đô mới, gặp bão chìm đắm mất quá nửa”. Như vậy trong quá trình xây dựng Thành Nhà Hồ đã có sự huy động nguồn nguyên vật liệu từ Hoàng thành Thăng Long chở về An Tôn để xây dựng kinh đô mới.

Trung tâm Quản lý di sản TP Đà Nẵng phối hợp với Viện khảo cổ học Việt Nam tiếp tục khai quật di chỉ khảo cổ học vườn đình Khuê Bắc, nằm trong khuôn viên đình làng Khuê Bắc, thuộc phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn.

Diện tích khai quật lần này là 100m2 (5mx20m), cách hố khai quật lần đầu tiên vào năm 2001 khoảng 10m về hướng Nam. Chủ trì khai quật: Ông Phạm Văn Triệu, Viện Khảo cổ học. Thời gian khai quật từ ngày 25/4/2015 đến ngày 30/6/2015 (theo Quyết định 1314/QĐ-BVHTTDL).

Qua hiện vật khai quật ban đầu (bao gồm mảnh đồ gốm, đá) các nhà khảo cổ học đánh giá có nhiều nét tương đồng với các lần khai quật trước. Bước đầu có thể xác định địa tầng di chỉ vườn đình Khuê Bắc có hai lớp văn hóa sớm muộn. Lớp trên là lớp văn hóa Champa sớm, có niên đại thế kỷ II, III sau Công nguyên. Lớp dưới mang tính chất di chỉ xen mộ táng, thuộc giai đoạn văn hóa tiền Sa Huỳnh có niên đại 2.500 - 3.000 năm cách ngày nay.

Thạc sỹ Phạm Văn Triệu, Phó trưởng phòng Khảo cổ học lịch sử, Viện khảo cổ học cho biết lần khai quật này có quy mô rộng hơn nhằm xác định lại giá trị đã đạt được tại lần khai quật vào năm 2001, xác định địa hình ban đầu trước khi người Sa Huỳnh sinh sống; đồng thời tìm hiểu thêm đời sống văn hóa của cư dân tại đây, đặc biệt tìm ra mối liên kết, sự chuyển tiếp từ giai đoạn văn hóa Sa Huỳnh lên Champa, khỏa lấp khoảng trống còn bỏ ngõ bấy lâu nay: người Champa đến từ đâu?

Trong đợt khai quật này, các nhà khảo cổ học còn tìm thấy các hiện vật là các đồng tiền xu có niên hiệu Nguyên Phong (đời Tống), muộn nhất là thời Hồng Vũ (Minh Thành Tổ) và các mảnh gốm sứ cho thấy việc người Trung Quốc sang giao thương ở khu vực này vào khoảng thế kỷ XVII, XVIII.

Josdar

Tác giả: Tỉnh ủy - Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc

Nxb. Khoa học xã hội – 2012.

Khổ sách (21 x 29)cm,

Số trang: 1156 trang.

Vĩnh Phúc - nằm ở phí tây bắc giáp thủ đô Hà Nội, là vùng đất có truyền thống văn hóa, lịch sử lâu đời - từ thời tiền sử vùng đất này đã có dấu ấn của người nguyên thủy, mà dấu tích còn lại là những công cụ cuội ghè đẽo thô sơ … Đây cũng là nơi hội tụ nhiều dân tộc an hem với bản sắc đa dạng, phong phú.

Địa chí Vĩnh Phúc - là một công trình liên nghành địa-lịch sử, địa-kinh tế, địa-văn hóa, địa-xã hội … khai thác triệt để các nguồn tư liệu thành văn: chính sử, văn học dân gian, địa bạ, hương ước, thần tích, sắc phong, kể cả điền dã, đồng thời kết hợp chặt chẽ với kết quả điều tra nghiên cứu cuẩ các ngành khoa học khác về mảnh đất và con ngwoif Vĩnh Phúc.

Cuốn sách tập trung làm rõ những nét cơ bản về đất đai, địa hình, sông núi, khí hậu, con người, truyền thống lịch sử, quá trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, phong tục tập quán, tôn giáo, tín ngưỡng, luật lệ, hệ thống chính trị, an ninh, quốc phòng … và các mối liên hệ gắn bó giữa các lĩnh vực đó trên nền địa lý tỉnh Vĩnh Phúc, kể từ thời tiền sử, sơ sử đến năm 2010, riêng phần kinh tế được cập nhập đến năm 2011.

Nội dung cuốn sách chia làm 6 phần:

1/ Địa lý tự nhiên, hành chính, dân cư, dân số.

2/ Lịch sử

3/ Kinh tế

4/ Văn hóa - Xã hội

5/ Hệ thống chính trị.

Địa chí Vĩnh Phúc là nguồn tư liệu quý có giá trị khảo cứu, lưu giữ những giá trị truyền thống và tinh hoa văn hóa của Vĩnh Phúc. Là cuốn cẩm nang cho những ai muốn tìm hiểu, quan tâm nghiên cứu đến lĩnh vực này của Vĩnh Phúc.

Xin trân trọng giới thiệu!

Ngô Thị Nhung

Bộ VH-TT&DL đã ban hành Quyết định số 1592/QĐ-BVHTTDL, cho phép Sở VH-TT&DL Hà Nội phối hợp với Bảo tàng Lịch sử Quốc gia khai quật khảo cổ tại di tích chùa Bà Tấm, xã Dương Xá, huyện Gia Lâm (Hà Nội).

 Theo đó, thời gian tiến hành khai quật từ 20/5 đến 20/11/2015 trên diện tích 600m2. Những hiện vật thu được trong quá trình khai quật phải tạm nhập vào Bảo tàng Hà Nội để giữ gìn, bảo quản, báo cáo Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL phương án bảo vệ, phát huy giá trị hiện vật.

 Bộ VH-TT&DL yêu cầu chậm nhất 3 tháng sau khi kết thúc đợt khai quật, Sở VH-TT&DL Hà Nội và Bảo tàng Lịch sử Quốc gia phải có báo cáo sơ bộ, sau 1 năm phải có báo cáo khoa học gửi về Cục Di sản văn hóa. Các cơ quan được cấp phép có trách nhiệm tuyên truyền về việc bảo vệ di sản văn hóa ở địa phương trong thời gian khai quật, không công bố kết luận chính thức khi chưa có sự thỏa thuận của cơ quan chủ quản và Cục Di sản văn hóa.

Di tích chùa Bà Tấm, xã Dương Xá, huyện Gia Lâm (Hà Nội)
 (Ảnh: gialam.gov.vn)

Cụm di tích đền - chùa Bà Tấm thuộc địa phận xã Dương Xá, huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội, cách khu vực trung tâm Hà Nội gần 20km về phía Đông, trên Quốc lộ 5 đi Hải Phòng.

Đền - Chùa Bà Tấm là tên gọi phổ biến trong nhân dân để chỉ khu di tích tưởng niệm về một nhân vật nổi danh của lịch sử dân tộc ở thời Lý. Đền còn có tên gọi theo địa danh là đền Dương Xá, hay đền Ỷ Lan, chùa có tên chữ Linh Nhân Tư Phúc tự.

Theo sử sách và truyền thuyết dân gian, chùa Bà Tấm được xây dựng từ thời Lý. Sự ra đời của ngôi chùa gắn với Nguyên phi - Hoàng thái Hậu Ỷ Lan - một nhân vật nổi tiếng của vương triều nhà Lý. Bà giỏi việc trị nước (hai lần nhiếp chính), khiến nhân tâm hoà hợp, đất nước thanh bình, nhân dân sùng Phật, tôn bà là Phật Bà Quan Âm. Bà được dân gian gọi là bà Tấm - là hiện thân của lòng bao dung, đức độ và những điều tốt lành.

Hiện nay, chùa còn lưu giữ nhiều di vật quý mang ý nghĩa lịch sử - văn hóa như là 2 tượng sư tử (bệ thờ), kích thước rất lớn, tạo bằng đá liền khối cao 1,2m rộng 1,36m trong tư thế phủ phục, đường nét đặc biệt mềm mại. Sư tử ở đền Ỷ Lan đang vờn hòn ngọc, trên trán có trổ chữ Vương khẳng định vị trí chúa tể muôn loài, đồng thời cũng thể hiện uy quyền của vương triều. Trong đền còn có một thành bậc bằng đá chạm nổi rồng và lân đang chạy xuống. Thành đá dài 1,3m cao 0,8m. Cùng các di vật đất nung trang trí kiến trúc thời Lý đang được lưu giữ tại di tích.

Tượng sư tử bằng đá thế kỷ 11-12 tại chùa Bà Tấm, Dương Xá, Gia Lâm, Hà Nội.

Thành bậc sấu đá và chim phượng thế kỷ 11-12, tại chùa Bà Tấm, Gia Lâm, Hà Nội.

 Josdar