Khu di tích Champa Triền Tranh (thuộc địa bàn thôn Chiêm Sơn, xã Duy Trinh, huyện Duy Xuyên, Quảng Nam) được đánh giá là một trong số những khu di tích khảo cổ có niên đại sớm và quy mô lớn của người Champa. Sau khoảng 2 tháng phát lộ, đến nay số phận” khu di tích  nằm án ngữ ngay trên nền đường cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi “này vẫn là bài toán chưa có lời giải.

Toàn cảnh khai quật di tích Triền Tranh

Sau 2 tháng tổ chức khai quật, các nhà khảo cổ học từ Viện Khảo cổ học Việt Nam đã hoàn thành việc khai quật trên diện tích 3.000m2  và phát hiện rất nhiều thành phần kiến trúc. Trong đó quan trọng nhất là hệ thống tường bao bằng gạch Champa dài khoảng 60m cùng ngói, gạch, thanh đá bậc cửa, đồ đất nung Champa, gốm sứ Đại Việt thời Trần, gốm sứ Trung Quốc… hiện diện tại khu di tích này.

Phía sau khu đền thờ chính được phát lộ có kiến trúc chia ô nhỏ được các nhà nghiên cứu hình dung đây là dấu tích những ngôi nhà lợp ngói đã sụp đổ. Nghiên cứu ban đầu cho thấy nơi đây là nơi nhà vua từ kinh đô Trà Kiệu tụ tập giới tăng lữ về Triền Tranh để tập giảng kinh sách, luyện kinh thờ cúng và tiến hành các nghi lễ.

Khu di tích  nằm án ngữ ngay trên nền đường cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi 

 

 TS. Lê Đình Phụng, Trưởng phòng Nghiên cứu khảo cổ học lịch sử (Viện Khảo cổ học) nhận định rằng: Đây là dấu tích khu tập giảng kinh sách của Bà La Môn giáo, hoàn toàn khác với Đồng Dương - Di tích quốc gia thuộc địa bàn huyện Thăng Bình (Quảng Nam) vốn là một Phật viện lớn nhất Đông Nam Á hồi thế kỷ 9. Khu di tích này cần có thời gian tiếp tục khai quật và nghiên cứu.

Nhận định ban đầu của các nhà khảo cổ sau khi khai quật khu di tích Champa Triền Tranh, đây là khu phế tích chứa nhiều “bí ẩn” chưa thể giải mã ngay được. Điều đó đồng nghĩa với giá trị văn hóa của khu di tích này cần phải tiếp tục được nghiên cứu sâu hơn.

Qua nghiên cứu của các nhà khảo cổ học, dấu tích Champa Triền Tranh thuộc địa bàn thôn Chiêm Sơn, xã Duy Trinh, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam là một khu tập giảng kinh sách Champa lớn của người Champa  lần đầu tiên phát hiện tại Quảng Nam.

"Số phận" của khu di tích đến nay vẫn là bài toán chưa có lời giải 

 

Di tích này nằm gọn trong lòng một thung lũng hẹp, ba hướng bao bọc bởi núi đá, còn hướng phía bắc quay ra sông Thu Bồn. Đây là một vùng phế tích rất quan trọng ẩn chứa nhiều tư liệu quý giá. Cả khu di tích Chiêm Sơn là một quần thể di tích lớn bao gồm nhiều phế tích như Chùa Vua, Triền Tranh, Gò Lồi được xây dựng theo trục đông - tây.

Ông Lưu Công Mười, nhà ở thôn Chiêm Sơn cho biết, ngay nền nhà của gia đình ông cùng hơn 100 hộ dân xây dựng tại khu vực này đều nằm trên khu di tích Chùa Vua gắn liền với di tích Triền Tranh cách đó khoảng hơn 500m đường chim bay. “Từ những năm 1980, bà con tui đào móng làm nhà đã phát hiện gạch ngói vỡ cùng nhiều tấm bia, các tác phẩm điêu khắc bằng sa thạch”.

Khu di tích Triền Tranh và cửa hầm đường cao tốc

 

Nhiều nhà khảo cổ nhận định vùng thung lũng Chiêm Sơn còn ẩn chứa nhiều phế tích Champa dưới lòng đất đã được các nhà khảo cổ, các nhà khoa học biết đến từ lâu và đã khoanh vùng nghiên cứu và bảo vệ. Tuy nhiên, không hiểu sao quá trình mở đường cao tốc các nhà chuyên môn lại không nghiên cứu để có biện pháp nắn tuyến tránh vùng di tích quan trọng này. 

Khu di tích khảo cổ học này của người Champa hiện vẫn đang bỏ ngỏ nhiều điều bí ẩn. Số phận khu di tích Champa nghìn tuổi này sẽ đi đâu, về đâu đến giờ vẫn lơ lửng vì đường cao tốc đang dang dở. Có nên tiếp tục công tác khai quật và kiên quyết giải quyết nhanh những vướng mắc xung quanh để trao lại mặt bằng cho đơn vị thi công tiếp tục hoàn thành đoạn đường cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi đúng tiến độ đề ra? Câu trả lời vẫn đang còn để ngỏ! 

Josdar

Thi hài một phụ nữ quý tộc sống ở thế kỷ 17 còn mặc trang phục được bảo quản gần như nguyên vẹn đã được các nhà khảo cổ Pháp phát hiện trong một cỗ quan tài bằng chì, bên cạnh thi thể còn có trái tim người chồng của bà.

Thi hài này được tìm thấy trong nhà nguyện St.Joseph ở Rennes, Brittany, miền tây bắc nước Pháp hồi tháng 3/2014. Tuy nhiên, danh tính của người phụ nữ chỉ mới được Viện Nghiên cứu Bảo tồn Khảo cổ học quốc gia Pháp (Inrap) công bố hôm thứ Ba vừa qua.

Các nhà khảo cổ xem xét thi hài của Louise de Quengo. (Nguồn: rt.com)

Đây có thể là thi hài của Louise de Quengo, một góa phụ thuộc tầng lớp quý tộc Breton, qua đời năm 1656 khi được khoảng 60 tuổi. Thi hài có chiều cao 1,45m và vẫn còn mặc quần áo, đi giày và đội mũ. Nhóm khảo cổ của Inrap cho biết thi hài “ở trong tình trạng được bảo quản nguyên vẹn một cách khác thường.”

Danh tính của thi hài được xác định dựa vào những chữ khắc trên chiếc hộp bằng chì đựng trái tim của Pierrien Toussaint, chồng của bà Quengo, qua đời năm 1649. Trái tim của ông đã được chôn cùng với vợ. Thi hài của bà Quengo được mặc các trang phục theo phong cách tôn giáo.

“Có thể thấy ngay là bà ấy mặc nhiều lớp, nhiều loại vải, đi giày,” nhà khảo cổ Rozenn Colleter thuộc Inrap cho biết, và nói thêm rằng đôi tay của thi hài “cầm một cây thánh giá.”

Thi hài mặc áo sơmi vải linen và quần túm ống len, đi giày đế bần, đội vài chiếc mũ và che vải liệm trên mặt. Những trang phục này đều đã được tái hiện và sẽ sớm được đưa ra trưng bày.

Nơi phát hiện ra thi thể. (Nguồn: rt.com)

“Louise có thể đã chuyển sang một lối sống tu hành sau khi trở thành góa phụ,” một bản tuyên bố của Inrad nhận định. Các nhà khảo cổ cũng đã tái dựng tiền sử bệnh lý của bà Quengo, theo đó, bà bị sỏi thận nặng và bị dính màng phổi. Trái tim cũng đã được lấy ra bằng kỹ năng phẫu thuật chuyên nghiệp. “Chúng tôi đi hết từ bất ngờ này đến bất ngờ khác với Louise,” Fabrice Dedouit, một bác sỹ X-quang kiêm nhà khám nghiệm ở Toulouse cho biết.

Thi hài Louise de Quengo sẽ sớm được đưa về chôn cất lại ở Rennes. Ngoài bà Quengo, các nhà khảo cổ còn phát hiện được 4 cỗ quan tài khác cùng 800 ngôi mộ có niên đại từ thế kỷ 17, tuy nhiên tất cả đều chỉ chứa hài cốt./.

Theo VietnamPlus

- Tác giả: Nguyễn Lân Cường, Hirofumi Matsumura

- Nxb: Văn hóa - Thông tin- 2014

- Số trang: 205tr

- Khổ sách: (16x24)cm.

Tài liệu về cổ nhân học có một ý nghĩa vô cùng quan trọng trong các cuộc khai quật khảo cổ học, nó giúp ta làm sáng tỏ dần chủ nhân của những hiện vật tìm thấy tại đây, cũng như câu hỏi luôn trăn trở những người khai quật khi phát hiện hàng loạt những ngôi mộ cổ. Chủ nhân nằm trong ngôi mộ ấy là ai ? sinh sống từ xa xưa trên mảnh đất này hay từ đâu tới ? Bởi lẽ đó mà các tác giả, những nhà nghiên cứu thấy sau 7 lần thám sát, khai quật địa điểm khảo cổ học Hòa Diêm, đã đến lúc họ thấy phải tổng kết lại về mặt cổ nhân học của địa điểm này, để tìm hiểu chẳng những chỉ có những tư liệu phong phú về thể chất con người ở đây, về loại hình nhân chủng mà còn về mộ táng, về phong tục chôn cất, về cổ bệnh lý ...

Một cổ Hòa Diêm khá nhiều, nhưng thường mủn nát, nên việc phục chế, gắn chắp mất rất nhiều thời gian, nhiều hộp sọ vỡ thành gần trăm mảnh. Mặt khác, trong ngôi mộ chum không phải lúc nào cũng chỉ có một cá thể mà có khi mai táng 2 hoặc 3, thậm chí tới 5 cá thể. Để phân biệt các cá thể trong một mộ chum không hề đơn giản, nó yêu cầu nhà nghiên cứu phải thận trọng và tìm nhiều cách để đến gần với sự thật, đó là những khó khăn rất lớn với những nhà nghiên cứu. Nhưng, nhờ có sự cộng tác mật thiết giữa các nhà khoa học Nhật Bản và Việt Nam nên bước đầu đã đạt được thành tựu nhất định, và cuốn sách này ra đời đã chứng minh cho đều đó, và đặc biệt có thêm sự hỗ trợ tận tình của Sở VHTT và DL Khánh Hòa và Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa.

Nội dung cuốn sách gốm 3 chương:

1/ Vị trí địa lý và lịch sử nghiên cứu

2/ Tư liệu nghiên cứu: Di cốt tìm được trong các năm khai quật 1999, 2002, 2007, 2010, 2011.

3/ Kết luận: Số lượng cá thể nghiên cứu; niên đại; hình thức mai táng; phong tục; bệnh lý; phân tích dữ liệu về nhân chủng; những đặc điểm răng không đo đạc; thảo luận về đặc điểm chủng tộc của người Hòa Diêm và nguồn gốc.

Kèm theo hệ thống bản đồ và nhiều bản ảnh về công trường khai quật, hố khai quật của các năm khai quật 2002, 2007, 2010, 2011; về các ngôi mộ chum, về di cốt người v.v... dùng để minh họa.

Hy vọng sẽ là tư liệu quý cho nhưng ai quan tâm nghiên cứu, tìm hiểu.

Xin trân trọng giới thiệu!

Ngô Thị Nhung

Trong các đợt khai quật khảo cổ học tại Di sản Thế giới Thành Nhà Hồ, đã phát hiện được rất nhiều viên gạch có in, khắc chữ “Giang Tây Quân”, “Giang Tây Chuyên”.

Theo các nhà khảo cổ học, đây là những loại gạch cổ được sản xuất cách đây hàng nghìn năm, toàn bộ số gạch cổ trên đã được Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ chỉnh lý, lập hồ sơ khoa học và đưa vào bảo quản phục vụ công tác nghiên cứu trưng bày.

Gạch “giang tây Quân”, “gạch Tây Chuyên” có hình chữ nhật, kích thước trung bình 37 x 5,5cm, nhỏ hơn loại gạch bìa là gạch được sử dụng chủ yếu để xây dựng Thành Nhà Hồ, ở giữa mặt gạch có đóng khung gỗ và khắc chữ chìm rồi in vào gạch khi đang còn ướt. Nét chữ to đậm, viết theo lối chữ chân, chữ được in trên bề mặt viên gạch không giống như gạch bìa của Thành Nhà Hồ thường khắc ở cạnh.

Một đặc điểm khác nữa là loại gạch này có màu xám ghi, được làm từ đất sét mịn, nung ở nhiệt độ cao nên gạch rất đanh chắc. Mặc dù đã qua hàng nhìn năm nhưng gạch không bị thôi bột và luôn giữ được màu sắc.

Theo kết quả của các nhà nghiên cứu thì đây là loại gạch có niên đại rất sớm từ thời nhà Đường (618-907). Nguyên nước ta thời thuộc Đường có tên là An Nam Đô hộ phú, hàng năm cứ vào mùa đông và mùa thu nhà Đường thường phái nhiều đội quân phòng thủ vùng Lĩnh Nam gọi là “quân phòng thu”, “quân phòng đông”. Các đoàn quân này được tô chức và mang phiên hiệu từng tỉnh ở Trung Quốc và chủ yếu là quân vùng Giang Tây được phái sang nước ta. Chính quyền đô hộ đã lệnh cho quân sĩ đóng gạch, nung ngói để xây thành đắp lũy, trong khi sản xuất, gạch của địa phương nào thì khắc tên của địa phương ấy lên gạch. Gạch “Giang Tây Quân”, “Giang Tây Chuyên” là do quân lính của tỉnh Giang Tây sản xuất.
 

Viên gạch có chữ "Giang Tây quân" phát hiện ở Thành nhà Hồ

Cuối thời đường, An Nam Đô Hộ Phủ được đổi thành Tĩnh Hải Quân. Từ “quân” ở đây có nghĩa là là một đơn vị hành chính cũng giống như các “quân” (đơn vị hành chính) ở Trung Quốc.

Tại Hoàng thành Thăng Long, kết quả khai quật cũng đã phát hiện nhiều viên gạch tương tự nằm ở lớp cuối những dấu tích kiến trúc trong Hoàng Thành, nó tồn tại song song với gạch Lý - Trần. Như vậy có thể khẳng định rằng, các triều đại Việt Nam sau này đã sử dụng các loại gạch này để xây dựng các công trình kiến trúc, cung điện, thành quách.

Sách Đại Việt Sử ký toàn thư chép: “Hồ Qúy Ly đã cho tháo dỡ một số công trình cung điện tại kinh đô Thăng Long về xây dựng thành An Tôn: Năm Đinh Mão (1397) Hành khiến đông tri Đại tông chính tự Lương Nguyên Bưu dỡ gạch ngói, gỗ lớn ở các cung điện Thụy Chương, Đại An, giao hết cho các châu Từ Liêm và Nam Sách chở tới kinh đô mới, gặp bão chìm đắm mất quá nửa”. Như vậy trong quá trình xây dựng Thành Nhà Hồ đã có sự huy động nguồn nguyên vật liệu từ Hoàng thành Thăng Long chở về An Tôn để xây dựng kinh đô mới.