Dữ liệu khảo cổ học đòi hỏi những cách tiếp mới để bảo tồn đa dạng sinh học

                                                                                               
       Phong cảnh ruộng bậc thang gần Pokhara, Nepal ( nguồn: Erle Ellis)

Nhóm nghiên cứu liên ngành, bao gồm các nhà khảo cổ học, sinh thái học, nhân chủng học và quản lý bảo tồn, đã tái tạo lại dân số cổ và việc sử dụng đất để cho thấy rằng cách đây 12.000 năm, con người đã định hình lại phần lớn sinh quyển trên cạn.  Nghiên cứu được đứng đầu bởi Giáo sư Nicole Boivin, Giám đốc Khoa Khảo cổ học tại Viện Max Planck về Khoa học Lịch sử con người ở Jena, Đức, nhằm xem xét các tác động của việc sử dụng đất trong quá khứ cho  các nỗ lực bảo tồn đương đại. Dữ liệu của họ thách thức ý tưởng: bảo tồn là trả lại các vùng đất về trạng thái tự nhiên và nguyên sơ của chúng.

Giáo sư Boivin nhận xét: "Phần lớn diện tích đất mà chúng ta coi là 'hoang sơ” ngày nay thực tế đã được định hình bởi hàng thiên niên kỷ hoạt động của con người". "Nhưng không phải tất cả các hoạt động của con người đều 'xấu.' Nghiên cứu của chúng tôi đã phát hiện ra mối tương quan chặt chẽ giữa các khu vực đa dạng sinh học cao và các khu vực do cư dân  Bản địa và truyền thống chiếm đóng một thời gian dài. "
Bắt đầu từ hàng nghìn năm trước, xã hội loài người từ lâu đã định hình lại cảnh quan thông qua các hoạt động đốt cháy, quản lý, nông nghiệp và thuần hóa động thực vật. Những hoạt động này đã làm cho cảnh quan trở nên năng suất hơn cho con người. Nhưng rõ ràng là trong nhiều trường hợp, các hoạt động này đã hỗ trợ mức độ phong phú loài cao và làm phong phú đa dạng sinh học.

Giáo sư Boivin lưu ý "Vấn đề không phải là do con người sử dụng".  "Vấn đề là loại hình sử dụng đất mà chúng ta thấy trong các xã hội công nghiệp hóa - được đặc trưng bởi các hoạt động nông nghiệp không bền vững và việc khai thác và chiếm dụng một cách không kiểm soát”.
Công việc này có ý nghĩa lớn đối với các hoạt động bảo tồn. Thay vì cố gắng trả lại đất đai ở trạng thái 'nguyên sơ' không thể đạt được, các tác giả chứng minh rằng nỗ lực bảo tồn sẽ đạt được nhiều hơn như thế nào bằng cách trao quyền cho các xã hội bản địa và truyền thống cũng như hỗ trợ quản lý hệ sinh thái bền vững cộng đồng, địa phương.

Bằng cách so sánh hàng thiên niên kỷ sử dụng đất toàn cầu với mức độ đa dạng sinh học hiện tại, các nhà khoa học chứng minh di sản văn hóa và thiên nhiên thường song hành với nhau như thế nào. Tác giả chính của nghiên cứu, Giáo sư Erle C. Ellis thuộc Đại học Maryland, Baltimore, tác giả chính của nghiên cứu cho biết: “Bảo tồn có thể gạt hái được nhiều thành công từ việc hợp tác chặt chẽ hơn với các nhà khảo cổ , các nhà nhân chủng học để hiểu được lịch sử lâu dài của các khu vực mà họ đang nghiên cứu.
Giáo sư Boivin khẳng định: “Một số nỗ lực bảo tồn trước đó tập trung vào việc tách  con người khỏi vấn đề  phức tạp đối với bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, hoặc để cảnh quan do con người thay đổi trở lại trạng thái nguyên sơ của chúng. "Chúng ta đang tranh cãi về một điều gì đó khác biệt. Chúng ta cần nhận ra  một số hoạt động của  con người - đặc biệt là các hoạt động quản lý đất đai truyền thống hơn mà chúng ta thấy trong hồ sơ khảo cổ hoặc được nhiều cư dân bản địa thực hiện ngày nay – chúng thực sự hỗ trợ đa dạng sinh học.  Vì vậy, chúng ta cần thúc đẩy và đưa nó vào thực tiễn . "
 
Tài liệu tham khảo:
https://www.eurekalert.org/pub_releases/2021-04/mpif-add041521.php
 
Người dịch: Minh Trần.