Toàn bộ thành phố La Mã được xuất lộ mà không cần khai quật.

Lần đầu tiên, các nhà khảo cổ học đã thành công trong việc lập bản đồ thành phố La Mã hoàn chỉnh, Falerii Novi ở Ý, sử dụng radar xuyên mặt đất (GPR) , cho phép họ làm lộ những chi tiết đáng kinh ngạc trong khi nó vẫn nằm sâu dưới lòng đất. Công nghệ này có thể cách mạng hóa sự hiểu biết của chúng ta về các khu định cư cổ đại.
Nhóm nghiên cứu, từ Đại học Cambridge và Đại học Ghent, đã phát hiện ra một phức hệ
 hồ bơi, chợ, đền thờ, một tượng đài công cộng không giống như bất cứ điều gì nhìn thấy trước đó, và thậm chí cả mạng lưới đường ống nước của thành phố. Bằng cách quan sát các độ sâu khác nhau, các nhà khảo cổ học giờ đây có thể nghiên cứu cách thị trấn phát triển trong hàng trăm năm qua.
Nghiên cứu trên, được công bố trên Antiquity, khai thác những tiến bộ gần đây trong công nghệ GPR, cho phép khám phá các khu vực lớn hơn với độ phân giải cao hơn chưa từng có trước đây. Điều này có ý nghĩa lớn đối với nghiên cứu về các thành phố cổ đại bởi vì nhiều địa điểm  không thể khai quật được vì chúng quá lớn hoặc do chúng bị mắc kẹt dưới các cấu trúc hiện đại.
GPR works like regular radar, bouncing radio waves off objects and using the 'echo' to build up a picture at different depths.* By towing their GPR instruments behind a quad bike, the archaeologists surveyed all 30.5 hectares within the city's walls -- Falerii Novi was just under half the size of Pompeii -- taking a reading every 12.5cm.
GPR hoạt động như radar thông thường, đẩy sóng vô tuyến ra khỏi các vật thể và sử dụng 'tiếng vang' để tạo ra một đồ họa ở các độ sâu khác nhau. . * Bằng cách kéo các thiết bị GPR của họ ra sau một chiếc xe đạp bốn bánh, các nhà khảo cổ đã khảo sát tất cả 30,5 ha trong các bức tường của thành phố - Falerii Novi chỉ bằng một nửa kích thước của Pompeii - mỗi bước đọc: 12,5cm.



 a)  Hệ thống GPR được sử dụng ở Falerii Novi
b) ăng ten gắn thành hai hàng, với khoảng cách giữa các cấu hình ở mức 0,125m (đường màu đỏ). Hai đường chuyền được thực hiện, theo các đường lý thuyết cách nhau 0,0625m (đường màu xám). Đường chuyền thứ hai cho phép giảm thêm khoảng cách cắt ngang xuống 0,0625m (đường màu xanh lá cây).
M = trung điểm lý thuyết của mảng nơi hệ thống vệ tinh  toàn cầu hoặc lăng kính tổng đài được gắn (ảnh chụp bởi L. Verdonck).


Nằm cách Rome 50 km về phía bắc và lần đầu tiên bị chiếm đóng vào năm 241 trước Công nguyên, Falerii Novi tồn tại vào thời trung cổ (cho đến khoảng năm 700 sau Công nguyên). Dữ liệu GPR của nhóm nghiên cứu hiện có thể bắt đầu tiết lộ một số thay đổi vật lý mà thành phố đã trải qua trong thời gian này. Họ đã tìm thấy bằng chứng về việc cướp đá.
Nghiên cứu này cũng thách thức những giả định nhất định về thiết kế đô thị La Mã, cho thấy bố cục của Falerii Novi kém tiêu chuẩn hơn so với nhiều thị trấn được nghiên cứu kỹ lưỡng khác, như Pompeii. Ngôi đền, khu chợ và khu phức hợp bể bơi được nhóm phát hiện cũng được xây dựng theo kiến trúc phức tạp hơn so với dự kiến ở một thành phố nhỏ.
Một quận phía nam, ngay bên trong các bức tường của thành phố này, GPR đã tiết lộ một tòa nhà hình chữ nhật lớn kết nối với một loạt các ống dẫn nước dẫn đến cống thoát nước. Đáng chú ý, những đường ống này có thể được chạy qua phần lớn thành phố Falerii Novi, chạy bên dưới các tòa nhà, và không chỉ dọc theo các đường phố, như thường thấy. Nhóm nghiên cứu tin rằng cấu trúc này là một bể bơi ngoài trời hoặc hồ bơi, tạo thành một phần của khu phức hợp bể tắm công cộng.

                                                                          
                                           GPR time -slice ( vùng nghiên cứu), ở độ sâu ước tính 0.75 -0.80 m ( ảnh chụp bởi L.Verdonck)

Thậm chí còn bất ngờ hơn, gần cổng phía bắc của thành phố, nhóm nghiên cứu đã xác định được một cặp cấu trúc lớn đối diện nhau (một lối đi có mái che với hàng cột trung tâm). Họ không biết rõ về cầu trúc này nhưng tin rằng đây là một phần của một di tích công cộng ấn tượng và góp phần tạo nên một cảnh quan linh thiêng hấp dẫn ở rìa thành phố.
Giáo sư Martin Millett,  Khoa cổ điển của Đại học Cambridge, cho biết:
"Mức độ chi tiết đáng kinh ngạc mà chúng tôi đã đạt được tại Falerii Novi, và các tính năng đáng ngạc nhiên mà GPR đã tiết lộ, cho thấy loại khảo sát này có thể thay đổi cách các nhà khảo cổ điều tra các khu đô thị, như một tổng thể."
Millett và các đồng nghiệp của ông đã sử dụng GPR để khảo sát Interamna Lirenas ở Ý và ở quy mô nhỏ hơn, Alborough ở Bắc Yorkshire, nhưng giờ họ hy vọng sẽ thấy nó được triển khai trên các di chỉ  lớn hơn nhiều.
"Thật thú vị và bây giờ thực tế khi tưởng tượng GPR đang được sử dụng để khảo sát một thành phố lớn như Miletus ở Thổ Nhĩ Kỳ, Nicopolis ở Hy Lạp hay Cyrene ở Libya," Millett nói. "Chúng tôi vẫn còn rất nhiều điều để tìm hiểu về cuộc sống đô thị La Mã và công nghệ này sẽ mở ra những cơ hội chưa từng có trong nhiều thập kỷ tới."
Tuy nhiên,  dữ liệu dồi dào được tạo ra bởi thiết lập bản đồ độ phân giải cao như vậy, đặt ra những thách thức đáng kể. Các phương pháp phân tích dữ liệu thủ công truyền thống quá tốn thời gian, cần khoảng 20 giờ để ghi lại đầy đủ một ha. Sẽ mất một thời gian trước khi các nhà nghiên cứu hoàn thành việc kiểm tra Falerii Novi nhưng để tăng tốc quá trình này,  họ đang phát triển các kỹ thuật tự động mới.
Falerii Novi được ghi chép khá tốt trong tài liệu lịch sử , không bị bao phủ bởi các tòa nhà hiện đại và là chủ đề của nhiều thập kỷ phân tích sử dụng các kỹ thuật không xâm lấn khác, như từ kế, nhưng GPR hiện đã tiết lộ một bức tranh hoàn chỉnh hơn nhiều.
 Thông tin chi tiết
* GPR  (radar xuyên mặt đất)  rất hiệu quả vì nó dựa vào sự phản xạ của sóng vô tuyến khỏi các vật trong lòng đất. Các vật liệu khác nhau phản xạ sóng khác nhau, có thể được sử dụng để  thiết lập bản đồ các cấu trúc dưới lòng đất. Mặc dù nguyên tắc này đã được sử dụng từ những năm 1910, nhưng trong vài năm qua, những tiến bộ công nghệ đã giúp thiết bị có độ phân giải nhanh hơn và cao hơn.
Nguồn tham khảo:
https://www.sciencedaily.com/releases/2020/06/200608192523.htm
https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/groundpenetrating-radar-survey-at-falerii-novi-a-new-approach-to-the-study-of-roman-cities/BE7B8E3AE55DB6E03225B01C54CDD09B
 
Người dịch:
Minh Trần