Sau sự biến kinh thành Huế (1885), Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi xuất bôn, phát hịch Cần Vương chống Pháp, kêu gọi văn thân, nghĩa sỹ giúp vua, giúp nước. Phong trào này kéo dài đến năm 1888 thì Hàm Nghi bị bắt, sau đó vua bị thực dân Pháp đem đi an trí ở Alger (thủ đô xứ Algérie thuộc Bắc Phi).

Sự biến kinh thành Huế xảy ra đêm mồng 5, rạng ngày mồng 6 tháng 7 năm 1885. Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết thấy người Pháp khinh mạn vua mình nên đem quân tấn công trại binh của Pháp ở đồn Mang Cá. Đến sáng quân Pháp phản công, quân triều đình thua chạy, rời bỏ kinh thành Huế. Tôn Thất Thuyết mời Hoàng đế và Tam cung lên đường ra Quảng Trị tránh nạn. Ngày 9 tháng 7, Tôn Thất Thuyết đưa vua lên đường đi Tân Sở, rồi về vùng Tuyên Hóa (Quảng Bình). Sau đó, chuyển về xây dựng căn cứ ở Sơn Phòng (Hà Tĩnh). Thời gian này, nhà vua phải chịu nhiều gian khổ, luồn lách giữa núi rừng hiểm trở, thiếu thốn bệnh tật. Tại Tân Sở nhà vua đã hai lần xuống dụ Cần Vương cùng nhiều chỉ dụ khác tới các quan lại, lãnh tụ của phong trào chống Pháp. Tên của vua Hàm Nghi đã trở thành ngọn cờ độc lập quốc gia. Từ Bắc chí Nam, đâu đâu dân chúng cũng nổi lên theo lời kêu gọi của ông vua xuất hạnh. Tháng 9 năm 1888, do bị viên hầu cận phản bội, vua Hàm Nghi bị bắt khi đó mới 17 tuổi.

Vì có tư tưởng chống Pháp, vua Hàm Nghi cùng với các vua Thành Thái và Duy Tân được xem là ba vị vua yêu nước của Việt Nam thời Pháp thuộc.

Trong sưu tập Bảo vật Cung đình Huế lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia có ba bảo vật thuộc đời vua Hàm Nghi rất đáng chú ý như sau:

1.Kim Bảo: Giản Tông Nghị Hoàng Đế chi bảo, kí hiệu LSb 35954, 379KN (Ảnh 1). Ấn đúc bằng vàng, 2 cấp hình vuông, quai hình rồng đứng, đầu ngẩng, miệng ngậm ngọc, lưng cong, đuôi cuốn, 4 chân chùng. Lưng ấn khắc 2 dòng chữ Hán:

Kim Bảo: 簡 宗 毅 皇 帝 之 寶 Giản Tông Nghị Hoàng Đế chi  bảo.

- Bên trái:  八 歲 重 四 十 九 両 五 錢 一 分 (Bát tuế trọng tứ thập cửu lạng ngũ tiền nhất phân nghĩa là: vàng 8 tuổi, nặng 49 lạng 5 tiền 1 phân).

- Bên phải: 建 福 元 年 八 月 初 九 日 奉  鑄 造 (Kiến Phúc nguyên niên bát nguyệt sơ cửu nhật phụng chú tạo, nghĩa là: phụng mệnh đúc vào ngày 9 tháng 8 năm Kiến Phúc 1, 1883).

Mặt ấn đúc nổi 7 chữ Triện trong khung diềm khá rộng: 簡 宗 毅 皇 帝 之 寶 (Giản Tông Nghị Hoàng Đế chi bảo). Đây là Kim Bảo được vua Hàm Nghi khi lên ngôi cho làm để dâng Miếu hiệu vua Kiến Phúc sau khi ông mất được 2 tháng, đem thờ trong Thế miếu. Vì lúc này chưa đặt niên hiệu mới nên trên ấn vẫn ghi theo niên hiệu Kiến Phúc.

2. Kim Bảo: Từ Dũ Thái Hoàng Thái hậu chi bảo, kí hiệu LSb 34946, 371KN (Ảnh 2). Ấn đúc bằng vàng 8 tuổi rưỡi, 1 cấp hình vuông, quai hình rồng đứng, đầu ngẩng, lưng cong, đuôi uốn, 4 chân chùng. Lưng ấn khắc 2 dòng chữ Hán:

Kim Bảo: 慈 愈 太 皇 太 后 之 寶 Từ Dũ Thái Hoàng Thái hậu chi bảo

- Bên trái: 八 五 金 重 八 十 六 両 四 錢 八 分 (Bát ngũ kim trọng bát thập lục lạng tứ tiền bát phân, nghĩa là: vàng 8 tuổi rưỡi, nặng 86 lạng 4 tiền 8 phân).

- Bên phải: 咸 宜 元 年 三 月吉日奉 鑄 造 (Hàm Nghi nguyên niên tam nguyệt cát nhật phụng chú tạo, nghĩa là: phụng mệnh đúc vào ngày lành tháng 3 năm Hàm Nghi 1, 1885).

Mặt ấn đúc nổi 8 chữ Triện trong khung viền: 慈 愈 太 皇 太 后 之 寶 (Từ Dũ Thái Hoàng Thái hậu chi bảo).

Đây là Kim Bảo ấn thứ 2 của Hoàng Thái hậu Từ Dũ do vua Hàm Nghi là cháu nội tấn tôn cho bà năm 1885 sau khi lên ngôi.

3. Kim Khánh: Khuyến trung nghĩa, kí hiệu LSb. 34742, 250KN).

 Kim Khánh: 勸 中 義, 咸 宜 二 等 Khuyến trung nghĩa, Hàm Nghi nhị đẳng

Đây là loại thẻ đeo do vua Hàm Nghi ban tặng những người có công lao, thành tích. Thẻ đúc bằng bạc mạ vàng, có hình khánh, hai đầu uốn cong, đỉnh có lỗ xuyên dây đeo. Thẻ rộng 5,4cm, nặng 5gr. Một mặt thẻ đúc nổi 3 chữ: 勸 中 義 (Khuyến trung nghĩa, nghĩa là: khuyến khích người trung nghĩa), mặt bên đúc nổi 4 chữ: 咸 宜 二等(Hàm Nghi nhị đẳng, nghĩa là: Hàm Nghi hạng hai).

Mặc dù chỉ ở ngôi một thời gian ngắn nhưng vua Hàm Nghi đã mở đầu cho phong trào chống Pháp giành độc lập ở Việt Nam. Kim bảo 簡 宗 毅 皇 帝 之 寶 Giản Tông Nghị Hoàng Đế chi bảo thể hiện tấm lòng của nhà vua với người anh tuy cùng cha khác mẹ. Kim bảo 慈 愈 太 皇 太 后 之 寶 Từ Dũ Thái Hoàng Thái hậu chi bảo thể hiện tấm lòng hiếu thảo với bà nội theo đúng truyền thống tôn xưng của các vua nhà Nguyễn. Với Kim khánh 勸 中 義 Khuyến trung nghĩa, tuy tạo tác bằng bạc mạ vàng, nét chữ không thật sắc sảo nhưng đó là minh chứng sinh động thể hiện sự tôn vinh với các anh hùng nghĩa sỹ đã tham gia hưởng ứng có công lao thành tích chống Pháp theo lời kêu gọi của chiếu Cần Vương. Có thể những kim khánh này được tạo tác do một bộ phận Ngự xưởng đã rời kinh thành Huế theo vua Hàm Nghi ra vùng căn cứ kháng chiến.

Những bảo vật trên đây thực sự là những minh chứng sinh động gắn với cuộc đời của vua Hàm Nghi, rất cần được bảo vệ và tôn tạo, phát huy trưng bày trong phần lịch sử triều Nguyễn tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.

Theo: Kiều Trang (baotanglichsu.vn)

• 09/03/2015 09:07 - Làm đường, phát hiện di tích
• 05/03/2015 09:08 - Đình Cổ Chế đứng trước nguy cơ sập đổ
• 03/03/2015 18:06 - Trưng bày báu vật khảo cổ Việt tại Đức
• 03/03/2015 09:12 - Phát hiện quần thể kiến trúc thời Trần ở Nghệ An
• 03/03/2015 09:10 - Bí ẩn những con tàu cổ

• 27/02/2015 09:21 - TOẠ ĐÀM KHOA HỌC “CON DẤU TRONG VĂN HÓA HOA LỘC”
• 06/02/2015 09:31 - Phát hiện miệng núi lửa cổ trăm triệu năm ở Quảng Ngãi
• 21/01/2015 09:24 - Phát hiện và nghiên cứu bước đầu về hệ thống các di tích thời đại đá cũ và công xưởng thời đại đá mới ở thượng du sông Ba, tỉnh Gia Lai
• 09/01/2015 09:36 - Hội nghị ANGIS và CRMA năm 2015
• 08/01/2015 09:40 - Phát hiện dấu tích cung điện nhà Trần tại Thái Bình