Nhiều kết quả nghiên cứu mới tại Hội thảo Khảo cổ học toàn quốc lần thứ 60

Trong hai ngày 13-14.11 tại Hà Nội, Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo "Thông báo khảo cổ học toàn quốc lần thứ 60 - năm 2025" công bố những phát hiện mới, kết quả nghiên cứu khảo cổ học và thảo luận định hướng nghiên cứu trong thời gian tới.
Hội thảo năm nay công bố 385 bài báo khoa học đa dạng, bao gồm các chuyên đề quan trọng từ khảo cổ học tiền sử, sơ sử và nhà nước sớm, đến lịch sử, Champa - Óc Eo và khảo cổ học dưới nước.
Các báo cáo đã mang đến cái nhìn toàn diện về những phát hiện và nghiên cứu mới nhất, cung cấp những cứ liệu khoa học tin cậy, làm giàu thêm tri thức về lịch sử, văn hóa dân tộc, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, đồng thời phục vụ mục tiêu quốc gia về bảo vệ chủ quyền an ninh và lãnh hải Việt Nam.
Tại Tiểu ban Khảo cổ học Tiền sử, các nhà khoa học đã công bố 6 cuộc khai quật quan trọng nổi bật là Mái đá Ngườm (Thái Nguyên) với địa tầng dày, niên đại 22,5–150 ka được xem là cổ nhất Việt Nam và Đông Nam Á lục địa; Plei Ring (Gia Lai) là di chỉ xưởng chế tác rìu bôn và công cụ hình hạnh nhân niên đại 3000–3500 năm, khẳng định Tây Nguyên có hệ thống công xưởng đá phong phú nhất cả nước. Tiểu ban cũng công bố 6 cuộc điều tra tại Sơn La, Bắc Kạn, Ninh Bình, Nghệ An, Gia Lai, Đắk Lắk đều phát hiện di tích mới; nổi bật là Bắc Kạn với hơn 500 di vật mang kỹ thuật Sumatralith, cùng nhiều nghiên cứu khảo cổ học chuyên sâu khác…

Thảo luận tại tiểu ban KCH Tiền sử

Tại Tiểu ban Khảo cổ học Sơ sử và Nhà nước sớm, gây chú ý trong giới học thuật 2 năm nay là kết quả khai quật tại di tích Vườn Chuối (Hà Nội) xác định địa điểm thứ 3 tại Bắc Bộ (sau địa điểm Đồng Đậu và Đình Tràng) có 4 giai đoạn văn hóa liên tục từ Phùng Nguyên muộn – Đồng Đậu – Gò Mun - Đông Sơn tương ứng với thời kỳ hình thành nhà nước Văn Lang - Âu Lạc ở miền Bắc Việt Nam; khai quật vị trí xây dựng đền Ngô Quyền tại thành Cổ Loa thu hút nhiều ý kiến thảo luận về có hay không có hào thành phía ngoài ụ hoả hồi phía đông nam tường thành Nội; khai quật địa điểm Phan Hiệp (Lâm Đồng); Cù Bị và Kim Long (Vũng Tàu); Quảng Thành và Cù Lao Rùa (Bình Dương); Khai quật tại di tích Lạc Câu – di tích văn hóa sa huỳnh đầu tiên ở lưu vực sông Trường Giang phát hiện nhiều hiện vật tùy táng bằng đá, ngọc bích, mã não, thủy tinh  mạ vàng…

Thảo luận tại tiểu ban KCH Sơ sử & Nhà nước sớm

Tiểu ban Khảo cổ học Lịch sử, công bố nổi bật nhất có thể kể tới là kết quả nghiên cứu tại Hoa Lư, Ninh Bình, kết quả khai quật tại di chỉ Tường Dền và tường Đông Bắc tiếp tục góp phần xác định và làm rõ thêm kỹ thuật xây đắp tường thành thời Đinh - Tiền Lê. Khai quật địa điểm chùa Bà Ngô đã chứng minh các hoạt động cư trú xây dựng kiến trúc và luyện sắt thế kỷ X. Tại Hoàng thành Thăng Long kết quả khai quật khu vực nền nhà pháp binh tiếp tục bổ sung tư liệu cho quá trình nhận thức về thời Hậu Lê đặc biệt cung cấp tư liệu xác định móng nền kiến trúc chính điện Kính Thiên thời Lê và điện Long Thiên thời Nguyễn.
Khai quật thành Luy Lâu phát hiện các dấu tích cho thấy hoạt động đúc trống đồng ở khu vực thành thời Lục Triều với số lượng 2.300 mảnh khuôn đúc đây là nguồn tư liệu quý liên quan đến hoạt động đúc trống đồng trên phạm vi toàn bộ khu vực Đông Nam Á và Nam Trung Quốc.
Tiểu ban Khảo cổ học Champa - Óc Eo, với công bố về kết quả khai quật tháp đôi Liễu Cốc Huế đưa đến nhận thức về niên đại và kỹ thuật xây dựng tháp; Khai quật đường dẫn vào khu thánh địa Mỹ Sơn đã làm rõ quy mô, kỹ thuật xây dựng và niên đại của di tích này; khai quật di tích Thạnh Trung Cần Thơ làm sáng tỏ bức tranh lịch sử giai đoạn đầu Công nguyên ở Nam Bộ xác định niên đại thuộc giai đoạn sớm của văn hoá Óc Eo khoảng từ thế kỷ I đến thế kỷ III.
Tiểu ban Khảo cổ học Dưới nước công bố kết quả khai quật thuyền cổ tại Hà Mãn Bắc Ninh cho thấy thuyền có hai thân chỉ còn phần chìm dưới nước với niên đại C14 là thế kỷ II - VIII; Khảo sát tàu Cẩm An (Hội An) cho thấy hiện vật thuyền có truyền thống biển Đông.
Có thể nhận thấy với những công bố đa dạng trải rộng từ Tiền sử, Sơ sử, Lịch sử, đến Champa – Óc Eo và khảo cổ học dưới nước, Hội thảo đã cho thấy hoạt động khảo cổ học Việt Nam mùa điền dã 2024-2025 diễn ra rất sôi nổi ở khắp mọi miền tổ quốc, đạt hiệu quả cao với nhiều thông tin khoa học mới, bổ sung vào nguồn cứ liệu thật, giúp các nhà khoa học có thể đi sâu nghiên cứu những vấn đề cơ bản của khảo cổ học Việt Nam, nhận thức rõ hơn về thực trạng các di tích, phương hướng trong mục tiêu bảo vệ, bảo tồn, nghiên cứu và phát huy các giá trị lịch sử - văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới.

GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm phát biểu tổng kết Hội thảo

Phát biểu tổng kết tại Hội thảo, GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm đã nhiệt liệt cảm ơn các đồng chí lãnh đạo các ban, bộ, ngành, các nhà khoa học và toàn thể các nhà khoa học đã dành thời gian về dự Hội thảo khoa học Những phát hiện mới về Khảo cổ học lần thứ 60 năm 2025. Đồng thời, khẳng định các tham luận và ý kiến trao đổi là những kinh nghiệm quý báu, tâm huyết, toàn diện về các nghiên cứu mới được thực hiện trong giai đoạn 2024-2025 giúp Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tiếp tục xây dựng và hoàn thiện chương trình về phát triển khảo cổ học Việt Nam, về văn hóa, con người trong thời kỳ mới.

Hội thảo Những phát hiện mới về Khảo cổ học hàng năm không chỉ là một diễn đàn khoa học mà còn là một biểu tượng sinh động cho tình đoàn kết đặc biệt và sự hợp tác bền chặt giữa những người có cùng quan tâm chung đến khảo cổ học Việt Nam. Những vấn đề khoa học được đào sâu và phân tích hệ thống, toàn diện tại Hội thảo sẽ trở thành những tài liệu quý giá, là luận cứ khoa học góp phần vào việc gợi mở chính sách quan trọng cho sự phát triển khảo cổ học của Việt Nam trong thời gian tới như đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số; đầu tư vào nguồn nhân lực chất lượng cao; khuyến khích các chương trình đào tạo liên kết; tăng cường huy động nguồn lực tài chính cho nghiên cứu, bảo tồn di sản; mở rộng hợp tác giữa các đơn vị, tổ chức trong và ngoài nước có kinh nghiệm để học hỏi và thu hút nguồn lực… đóng góp thiết thực vào công cuộc xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên hội nhập, vươn mình và phát triển của dân tộc Việt Nam./.