Hoá thạch ngón tay Homo sapiens 90.000 tuổi cho thấy sự di cư sớm hơn của con người vào Ả Rập

Bán đảo Ả Rập là một vùng đất rộng lớn nằm ở giao lộ giữa Châu Phi và khu vực Âu-Á. Tuy nhiên, cho đến thập kỷ trước hầu như không có thông tin  về người sớm (early humans) trong khu vực này. Trong vài năm qua, Ts. Huw Groucut t, Đại học Oxford, cùng đồng nghiệp đã có nhiều phát hiện đáng chú ý ở Ả Rập Saudi , nhưng luôn vắng mặt  hóa thạch người .
 
Điều này đã thay đổi khi Huw Groucutt cùng đồng nghiệp phát hiện một xương nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn ở sa mạc Nefud của Ả Rập Saudi cách đây hai năm. Nhóm nghiên cứu giải thích trong một bài báo mới trên tạp chí Tiến hoá và Sinh thái Tự Nhiên (Nature Ecology and Evolution), hóa thạch xương ngón tay người Homo sapiens 90.000 năm tuổi này cho thấy sự di cư của con người vào khu vực Âu-Á xảy ra sớm hơn những gì người ta nghĩ trước đây. Và nó cũng nhấn mạnh vai trò của biến đổi khí hậu đối với những lan toả di cư ban đầu của con người.
 
Trong vài năm qua, Ts. Huw Groucutt đã tiến hành nghiên cứu ở Ả Rập Saudi, với tư cách là đồng điều tra viên và Chủ nhiệm  Dự án  quốc tế “ Các Sa mạc cổ” (Palaeodeserts Project). Năm 2014, họ đã phát hiện ra địa điểm Al Wusta, gần với một địa điểm khảo cổ khác ở phía tây bắc Ả Rập và bắt đầu nghiên cứu thận trọng ở đó vào năm 2016.

                                                         
                                           Nơi đốt ngón tay được tìm thấy. Chụp bởi Julien Louys/Michael Petraglia/Palaeodeserts Project

Họ nhanh chóng tìm thấy hàng trăm hóa thạch động vật và công cụ đá có dấu vết chế tác. Sau đó, phát hiện một hóa thạch nhỏ, một trong những hóa thạch được bảo quản tốt nhất ởđịa điểm này. Nó có hình dạng đặc trưng của một phần xương ngón tay người, nhưng liệu có thực sự sau bao nhiêu năm tìm kiếm, cuối cùng cũng đã tìm thấy một hóa thạch người cổ ?
Nhóm nghiên cứu đã sử dụng kỹ thuật  định niên đại theo chuỗi uranium để xác định xương ngón tay  90.000 năm tuổi. Điều này liên quan đến việc đo lượng uranium tự nhiên rất nhỏ  được tìm thấy trong hóa thạch đã bị phân hủy thành thorium phóng xạ và tìm hiểu xem điều này phải mất bao lâu.
 
Thách thức tiếp theo là xác định loài mà hóa thạch thuộc về. Đó là người Homo sapiens hay là người Neanderthal -  hominin khác duy nhất được biết đến ở Tây Nam Á trong khoảng thời gian này? Hóa ra xương ngón tay thuộc về loài người của chúng ta, Homo sapiens.
 
Phần xương ngón tay mà nhóm nghiên cứu tìm thấy,  là đốt ngón giữa, rất khác nhau ở người Homo sapiens  và người Neanderthal. Về cơ bản, đốt ngón này ởchúng ta dài hơn và mỏng hơn trong khi người Neanderthal ngắn hơn và vuông hơn. Nhóm nghiên cứu cũng đã quét CT hóa thạch Al Wusta để tạo ra một mô hình 3D. Sau đó, sử dụng  phép đo hình học để so sánh các chi tiết nhỏ của hình dạng hóa thạch trên với  đốt ngón giữa của nhiều người Homo sapiens, các hominin đã tuyệt chủng và động vật linh trưởng không phải người để xác nhận nó thực sự là của người cổ.                                    Hoá thạch đốt ngón tay ( đốt giữa)  của  Homo sapiens cho thấy sự di cư sớm hơn vào Ả Rập .   
                                    Ảnh chụp bởi:  Ian Cartwright/Michael Petraglia/Palaeodeserts Project Ngón tay này không chỉ là một phát hiện thú vị theo đúng nghĩa của nó đồng thời cũng có thể thay đổi hiểu biết của chúng ta về thời điểm loài người lần đầu tiên  ra khỏi những ngôi nhà sớm nhất. Theo quan điểm sách giáo khoa cũ, loài của chúng ta đã tiến hóa ở Châu Phi khoảng 200.000 năm trước. Mặc dù có một thời gian ngắn nhưng không thành công trong việc mở rộng đến rìa khu vực Á-Âu khoảng 100.000 năm trước khi con người lần đầu tiên cố gắng di cư đến các vùng đất ở cuối phía đông của Địa Trung Hải (Levant), chúng ta chỉ di cư thành công ra khỏi châu Phi  cách đây khoảng 60.000 đến 50.000 năm .
Bằng chứng gần đây cho thấy phần lớn câu chuyện này là sai. Những phát hiện ở châu Phi, chẳng hạn như từ địa điểm của Jebel Irhoud ở Maroc, cho thấy Homo sapiens xuất hiện sớm, hơn 300.000 năm trước. Nguồn gốc của chúng ta dường như không chỉ xảy ra ở một khu vực nhỏ, mà trên phần lớn châu Phi.
Những phát hiện ởLevant, gần đây nhất là xác định niên đại xương hàm trên từ Hang Misliya ở Israel, cho thấy loài của chúng ta đã nhiều lần mở rộng ra khu vực rừng rậm ngay bên ngoài châu Phi.  Vẫn chưa biết những người này có sống sót lâu dài ở Levant hay không, đây là một khu vực rất nhỏ. Dường như nhiều khả năng đã có những cuộc di cư lặp đi lặp lại từ châu Phi.
Còn những khu vực bên ngoài Levant thì sao? Các phát hiện gần đây cho thấy loài của chúng ta đã đến Đông Á và Úc sớm hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ. Nhưng việc xác định các loài thuộc Tông Người (hominin) hiện có và tuổi của các địa điểm này đang là một thách thức.