Kết quả khai quật chùa Hồ Bấc, xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam (Bắc Giang) năm 2022

Chùa Hồ Bấc tên chữ Phúc Chủ tự, nằm trên dãy Huyền Đinh – Yên Tử, thuộc xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Tọa lạc tại trên đỉnh núi cao, xung quanh địa điểm chùa Hồ Bấc có nhiều núi cao và vực sâu bao quanh. Chính những yếu tố đó đã tạo cho địa điểm chùa Hồ Bấc không gian tĩnh mịch.
Kết quả khai quật bước đầu đã xác định chùa Hồ Bấc được khởi dựng từ thời Trần, được trùng tu tôn tạo mở rộng vào thời Lê trung hưng và tiếp tục tồn tại đến thời Nguyễn. Kết quả khai quật đã đóng góp mới cho nhận thức về khu vực Tây Yên Tử trong lịch sử. Cung cấp những tư liệu chân xác bù đắp những thiếu hụt về tư liệu giúp làm rõ diễn biến hình thành và tồn tại của địa điểm chùa Hồ Bấc. Chùa Hồ Bấc có một vị trí rất quan trọng trên hệ thống các chùa thuộc Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử trên dãy Huyền Đinh – Yên Tử, đây được coi là điểm trung chuyển của 2 tuyến đường hành hương lên đỉnh Yên Tử: Tuyến đường phía Tây đi từ chùa Vĩnh Nghiêm và tuyến đường phía Đông đi từ chùa Thanh mai. Cả 2 tuyến này đều gặp nhau ở chùa Hồ Bấc, điều đó cho thấy, trong suốt chiều dài lịch sử, đặc biệt là thời Trần, chùa Hồ Bấc đảm đương vị trí quan trọng bậc nhất trong tổng thể hệ thống các chùa thời Trần trên dãy Yên Tử.

Di vật tại chùa Hồ Bấc (Nguồn: Thân Văn Tiệp)

(Thân Văn Tiệp, Khảo cổ học số 1/2024: 64-77).