NGHỆ THUẬT CHAMPA THẾ KỶ XI VÀ XII TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI CHOLA QUA CON ĐƯỜNG HẢI THƯƠNG

Thời kỳ phát triển rực rỡ của nghệ thuật Champa thể hiện qua các công trình kiến trúc và điêu khắc được sáng tạo vào thế kỷ XI và XII dưới các triều vua Harivarman và Jaya Harivarman. Trong đó, sự hoàn thiện kỹ thuật xây dựng đền - tháp cũng như xu hướng thẩm mỹ cho thấy những ảnh hưởng nghệ thuật từ đế chế Chola (Nam Ấn Độ).
Bài viết là nghiên cứu bước đầu về mối quan hệ Chola và Champa, giải mã một phần những nghi vấn về những sự cố lịch sử đã tạo nên ảnh hưởng sâu sắc của nghệ thuật Chola đến Champa trong thế kỷ XI cũng như đến các nền văn hóa khác của Đông Nam Á đương thời. Mối quan hệ giữa Chola và Champa được đặt trong bối cảnh giao thương hàng hải giữa Nam Ấn và Hoa Nam, đế chế Chola đã tiến hành kiểm soát con đường hải thương này và đã ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển thương mại toàn vùng Đông Nam Á, mà trực tiếp là Champa, nơi vốn là cơ sở trao đổi hàng hóa cao cấp gần gũi nhất với vùng Hoa Nam.
Những ảnh hưởng của nghệ thuật Chola trong văn hóa Champa đã in đậm dấu ấn trên các công trình kiến trúc đền - tháp được xây mới hoặc trùng tu tại hai khu di tích là Mỹ Sơn (Quảng Nam) và Po Nagar (Nha Trang). Kỹ thuật xây dựng đền - tháp Champa đã được cải thiện hoàn mỹ, có thể minh chứng bằng những công trình to lớn hơn được xây dựng ở vùng Amaravati, chẳng hạn sự phát triển toàn diện của tổ hợp đền - tháp tại Mỹ Sơn. Bên cạnh đó, có một mối tương quan nghệ thuật trong vùng Đông Nam Á, chúng cùng chia sẻ một xu hướng thẩm mỹ mới đến từ những ảnh hưởng của nghệ thuật Chola đương thời.