CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945- THẮNG LỢI VĨ ĐẠI TRONG LỊCH SỬ DÂN TỘC VIỆT NAM

CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945- THẮNG LỢI VĨ ĐẠI TRONG LỊCH SỬ DÂN TỘC VIỆT NAM
Những ngày tháng Tám cách đây 80 năm, vào năm 1945, cả dân tộc Việt Nam dưới sự  lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cùng nhau vùng lên tiến hành Tổng khởi nghĩa thắng lợi, giành chính quyền trong cả nước. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, long trọng tuyên bố trước Nhân dân Việt Nam và thế giới sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.
1. SỰ CHUẨN BỊ LÂU DÀI
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là kết quả của quá trình chuẩn bị lâu dài của Đảng, thể hiện sự sáng tạo vận dụng Chủ nghĩa Mác - Lênin vào tình hình cụ thể của nước Việt Nam. Trải qua sự vận động cách mạng với nhiều khó khăn, thử thách và sự hi sinh của nhiều chiến sĩ cách mạng, kết quả Cách mạng Tháng Tám đã thành công. Trong quá trình lịch sử đó, việc xác định đối tượng của cách mạng có vai trò quan trọng. Nếu như trong cao trào 1930 - 1931, Luận cương chính trị tháng 10 năm 1930 của Đảng chủ trương phải tiến hành song song 2 nhiệm vụ chiến lược là chống đế quốc và chống phong kiến, thì qua quá trình đấu tranh cách mạng, đặc biệt, từ Hội nghị trung ương 6 (tháng 11 năm 1939) đến Hội nghị trung ương 8 (tháng 5 năm 1941), Đảng đã nêu cao nhiệm vụ giải phóng dân tộc, đặt nhiệm vụ chống đế quốc lên hàng đầu của cách mạng Đông Dương. 
 Ở mỗi giai đoạn cách mạng, Đảng ta đều chủ trương thành lập Mặt trận để đoàn kết, tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân đấu tranh, phù hợp với tình thế cách mạng. Từ Mặt trận đầu tiên là Hội phản đế đồng minh trong cao trào 1930 - 1931 đến Mặt trận dân chủ Đông Dương (tháng 6 năm 1938) trong phong trào đấu tranh đòi quyền dân sinh, dân chủ, rồi thành lập Mặt trận thống nhất dân tộc phản đế Đông Dương (tháng 11 năm 1939) là quá trình sáng tạo của Đảng, đặc biệt tháng 5 năm 1941 thành lập Mặt trận Việt Minh để tập hợp các giai cấp, đảng phái, dân tộc, tôn giáo.. để đấu tranh chung dưới một ngọn cờ thống nhất nhằm mục tiêu giải phóng dân tộc. Đó là một sự chuẩn bị chu đáo và thành công của Đảng ta về xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, tập hợp lực lượng cách mạng.
Để giành được chính quyền cách mạng, Đảng luôn có chủ trương xây dựng lực lượng vũ trang, xây dựng căn cứ cách mạng. Đảng ta đã lãnh đạo từng bước xây dựng các đội du kích, tiền thân của lực lượng vũ trang như đội du kích Bắc Sơn, Ba Tơ, đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân…
Bên cạnh đó, Đảng ta cũng luôn nhấn mạnh việc chuẩn bị căn cứ cách mạng làm nơi bảo toàn cơ quan lãnh đạo, xây dựng, tập hợp và huấn luyện lực lượng cách mạng. Kể từ năm 1938, Đảng đã đề ra chủ trương xây dựng các Khu an toàn I, khu An toàn II. Đặc biệt là Khu an toàn Việt Bắc đã được thành lập gồm các tỉnh: Cao - Bắc - Lạng - Hà - Tuyên - Thái đóng vai trò là căn cứ địa quan trọng của tổng khởi nghĩa.
Sau khi Chiến tranh thế giới lần thứ hai bùng nổ (ngày 1 tháng 9 năm 1939), thực dân Pháp thẳng tay đàn áp phong trào cách mạng Đông Dương. Đảng nhanh chóng rút vào hoạt động bí mật, giữ vững liên hệ với quần chúng, chuyển hướng chỉ đạo chiến lược, trong đó nhấn mạnh vấn đề giải phóng dân tộc. Hội nghị Trung ương Đảng (ngày 6 tháng 11 năm 1939) do Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ chủ trì đã đề ra mục tiêu đánh đổ đế quốc, giành độc lập dân tộc.
Ngày 23 tháng 9 năm 1940, phát xít Nhật chiếm Lạng Sơn, ném bom Hải Phòng và đổ bộ lên Đồ Sơn. Ngày 27 tháng 9 năm 1940, Nhân dân Bắc Sơn (Lạng Sơn) đã khởi nghĩa. Đó là cuộc khởi nghĩa mở đầu phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Dương. Hội nghị lần thứ 7 của Trung ương Đảng (tháng 11 năm 1940) tiếp tục chủ trương giải phóng dân tộc, duy trì lực lượng vũ trang Bắc Sơn, xây dựng căn cứ địa cách mạng. Hội nghị quyết định đình chỉ cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ vì điều kiện chưa chín muồi, nhưng vì lệnh đình chỉ tới chậm, khởi nghĩa Nam Kỳ vẫn nổ ra vào ngày 23 tháng 11 năm 1940 và bị địch đàn áp đẫm máu. Ngày 13 tháng 1 năm 1941, binh lính đồn chợ Rạng (Đô Lương - Nghệ An) cũng nổi dậy, nhưng nhanh chóng thất bại. Các cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn và binh biến Đô Lương báo hiệu cuộc khởi nghĩa toàn quốc, là bước đầu của thời kỳ đấu tranh vũ trang cách mạng ở nước ta.
Ngày 28 tháng 1 năm 1941, sau 30 năm hoạt động ở nước ngoài, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trở về nước cùng Trung ương Đảng trực tiếp lãnh đạo cách mạng. Từ ngày 10 đến ngày 19 tháng 5 năm 1941, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp ở Pắc Bó (Cao Bằng) do Nguyễn Ái Quốc chủ trì. Sau khi phân tích tình hình thế giới và trong nước, Hội nghị quyết định giương cao ngọn cờ giải phóng dân tộc, thành lập Mặt trận Việt Minh để tập hợp và tổ chức lực lượng quần chúng ở Việt Nam (ở Lào và Campuchia có mặt trận riêng). Hội nghị chủ trương đẩy mạnh xây dựng lực lượng vũ trang, căn cứ địa cách mạng, chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang, coi đó là nhiệm vụ trung tâm, tiến hành khởi nghĩa từng phần, tiến tới Tổng khởi nghĩa. Chú trọng công tác xây dựng Đảng, bầu Ban Chấp hành Trung ương mới, Hội nghị đã bầu đồng chí Trường Chinh làm Tổng Bí thư. Tháng 8 năm 1943, căn cứ địa Bắc Sơn - Vũ Nhai và căn cứ địa Cao Bằng được nối liền và sau đó phát triển thành Khu giải phóng Việt Bắc. Từ căn cứ địa Bắc Sơn - Vũ Nhai, Cứu quốc quân đẩy mạnh hoạt động sang Thái Nguyên, Tuyên Quang. Năm 1943, phong trào đấu tranh cách mạng ở đô thị cũng được đẩy mạnh.
Tháng 5 năm 1944, Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị Sửa soạn khởi nghĩa. Tháng 8 năm 1944, Đảng kêu gọi toàn dân Sắm vũ khí đuổi thù chung. Ngày 22 tháng 12 năm 1944, đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập ở Cao Bằng, do đồng chí Võ Nguyên Giáp phụ trách.
II. DIỄN BIẾN VÀ KẾT QUẢ
Cách mạng Tháng Tám diễn ra từng phần tiến tới Tổng khởi nghĩa. Ngày 9 tháng 3 năm 1945, phát xít Nhật đã nổ súng đảo chính lật đổ chính quyền thực dân Pháp ở Đông Dương. Kẻ thù của cách mạng nước ta lúc này là phát xít Nhật. Ngày 12 tháng 3 năm 1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra Chỉ thị Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta, phát động phong trào kháng Nhật, cứu nước. Phong trào phá kho thóc của Nhật, cứu đói không chỉ có ý nghĩa kinh tế mà còn mang nội dung chính trị. Uy thế của Mặt trận Việt Minh ngày càng cao. Ngày 12 tháng 3 năm 1945, Mặt trận Việt Minh đã lãnh đạo quần chúng nổi dậy ở Xuân Biểu, Hiệp Hòa (Bắc Giang), sau đó ở Tiên Du (Bắc Ninh), Bần Yên Nhân (Hưng Yên). Ở Quảng Ngãi nổ ra cuộc khởi nghĩa Ba Tơ. Ở Việt Bắc, Giải phóng quân và Cứu quốc quân đẩy mạnh chiến tranh du kích, mở rộng căn cứ địa. Ngày 16 tháng 4 năm 1945, Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị vể tổ chức Ủy ban dân tộc giải phóng các cấp. Ngày 15 tháng 5 năm 1945, Giải phóng quân và Cứu quốc quân thống nhất thành Việt Nam giải phóng quân. Ngày 4 tháng 6 năm 1945, Khu giải phóng Việt Bắc ra đời.
Ngày 8 tháng 5 năm 1945, chiến thắng của Liên Xô đã buộc phát xít Đức đầu hàng Đồng Minh. Ở châu Á, ngày 14 tháng 8 năm 1945, phát xít Nhật cũng đầu hàng. Ngày 13 tháng 8 năm 1945, Hội nghị Đảng toàn quốc họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) quyết định thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc. Ngày 16 tháng 8, Đại hội quốc dân họp, thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Căn cứ vào chỉ thị của Đảng, từ ngày 14 tháng 8 nhiều địa phương đã chủ động khởi nghĩa giành chính quyền. Ngày 19 tháng 8 khởi nghĩa ở Hà Nội, ngày 23 tháng 8 ở Huế, ngày 25 tháng 8 ở Sài Gòn. Từ ngày 14 tháng 8 đến ngày 28 tháng 8 cuộc tổng khởi nghĩa của Nhân dân ta đã thắng lợi hoàn toàn, lật đổ chế độ thuộc địa và phong kiến. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
III. Ý NGHĨA LỊCH SỬ, NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam, là điển hình của cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Cuộc cách mạng đã đánh đổ chế độ thuộc địa của thực dân Pháp và phát xít Nhật áp đặt trên đất nước ta kéo dài hơn 80 năm phát huy truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm của dân tộc, đánh đổ chế độ phong kiến hàng ngàn năm. Nước ta từ một nước thuộc địa trở thành một nước độc lập. Nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành người chủ đất nước. Cách mạng Tháng Tám thắng lợi đã mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc, kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Cách mạng Tháng Tám đã đánh dấu sự sụp đổ đầu tiên của chủ nghĩa thực dân cũ trên thế giới, là thắng lợi đầu tiên của phong trào giải phóng dân tộc ở một nước thuộc địa, cổ vũ mạnh mẽ phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa trên thế giới. Cách mạng Tháng Tám đã đánh dấu sự thắng lợi của đường lối cách mạng và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương đối với cách mạng Việt Nam. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là thắng lợi của đường lối chiến lược và chỉ đạo chiến lược cách mạng dân tộc dân chủ Nhân dân đúng đắn của Đảng trải qua 15 năm đấu tranh khắc phục sự khác nhau trong nhận thức. Đó là kết quả của 15 năm xây dựng lực lượng và chờ đợi chớp lấy thời cơ khởi nghĩa của Đảng trải qua ba cao trào cách mạng. Đó là kết quả của phương pháp bạo lực cách mạng kết hợp chặt chẽ với đấu tranh chính trị, đấu tranh vũ trang và kết hợp chặt chẽ đấu tranh nông thôn với đấu tranh thành thị và đấu tranh linh hoạt.
Cách mạng Tháng Tám để lại những bài học kinh nghiệm lịch sử quý báu, có giá trị lâu dài cho các chặng đường cách mạng Việt Nam, đó là: Đảng ta đã đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân để giải quyết đúng đắn mối quan hệ hai nhiệm vụ chống đế quốc và phong kiến trên cơ sở giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Trong 15 năm lãnh đạo cách mạng, Đảng đã triệt để lợi dụng mâu thuẫn trong hàng ngũ của kẻ thù và tập trung ngọn lửa đấu tranh với kẻ thù trước mắt. Xây dựng Mặt trận Dân tộc thống nhất rộng rãi dựa trên nền tảng khối liên minh công - nông vững chắc. Xây dựng lực lượng cách mạng, tích cực chớp lấy thời cơ, dũng cảm phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, là một trong những trang hào hùng nhất, mốc son chói lọi nhất trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Chế độ phong kiến đã bị xóa bỏ vĩnh viễn; ách đô hộ thực dân tàn bạo tồn tại hơn 80 năm cũng bị sụp đổ hoàn toàn. Dân tộc ta bước vào kỷ nguyên phát triển rực rỡ nhất trong lịch sử của mình - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Với ý nghĩa và tầm vóc như vậy, sự kiện lịch sử trong đại đó đã cổ vũ toàn thể Nhân dân Việt Nam và phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc của các dân tộc thuộc địa cũng như phong trào đấu tranh vì hòa bình, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới./.
 
 
 
 
 

Quang cảnh mít tinh do Mặt trận Việt Minh tổ chức ở Nhà hát lớn Hà Nội ngày 19 tháng 8 năm 1945
 (Ảnh: Tư liệu).

Lễ đài Tuyên ngôn Độc lập ở Quảng trường Ba Đình ngày 2 tháng 9 năm 1945
(Ảnh: Nguyễn Bá Khoản).
(TS. Ngô Văn Cường- Viện Khảo cổ học)